‘Maar wij leerden het vroeger zo…‘ Waarom leert je kind het nu anders?

Er is in de afgelopen 15 jaar veel veranderd in het rekenonderwijs. Waar voorheen kinderen met vooral rijtjes sommen leerden rekenen (niet denken maar doen), ligt nu meer de nadruk op het zogenaamde realistisch rekenen (nadenken wat je doet). Realistisch rekenen is bijvoorbeeld een som die in een verhaaltje verwerkt zit. Later in het dagelijks leven krijgt je kind namelijk ook te maken met verhaaltjessommen zoals ‘Hoeveel m² tegels heb ik nodig voor mijn terras?’.

Dit is ook bij de tafels het geval. Natuurlijk moeten kinderen nog steeds het ‘rijtje’ tafels vlot op kunnen zeggen. Maar ook begrijpen wat een tafelsom is, wordt tegenwoordig in de rekenboeken expliciet aan bod gebracht met tekeningetjes en verhaaltjes. Door deze manier van werken leren kinderen rekenbegrip.

Er is echter ook kritiek op het realistisch rekenen, waarbij gesuggereerd wordt dat rekenen hierdoor meer ‘taal’ bevat. En dat ‘zwakke rekenaars’ soms in de war raken door de meerdere oplossingsstrategieën voor één soort opgave. Echter voor de ‘betere rekenaars’ lijkt het realistisch rekenen juist heel fijn. Hierdoor kunnen kinderen meer inzicht en creativiteit inzetten bij het oplossen van een som. Kortom er zijn voor- en nadelen waardoor het realistisch rekenen ook regelmatig bekritiseerd wordt.

Misschien komt de rekenmanier die in het lesboek van je kind staat veel omslachtiger over dan hoe jij het vroeger geleerd hebt. Toch zorgen soms uitgebreidere oplossingsstrategieën ervoor dat er meer ‘begrip’ komt bij een som. Of blijkt er uit onderzoek dat met een bepaalde uitleg een som door de meeste kinderen sneller begrepen wordt of beter onthouden wordt. Er zijn vaak jaren onderzoek aan vooraf gegaan voordat een lesmethode uitgebracht wordt.

Vaak zie je dat in de klas eerst de ene manier wordt aangeleerd, blijkt dit niet te werken, kan overgeschakeld worden op een andere manier. Het is voor je kind het prettigste om ook thuis de manier te gebruiken die in eerste instantie in de klas aangeleerd wordt.

Maar wat als je kind het toch niet snapt? Soms is het goed om een andere rekenmanier aan te leren. Toch moet je hiermee voorzichtig zijn. Vooral zwakke rekenaars raken enorm in de war als ze ineens een andere manier leren en maken juist meer fouten omdat ze al die verschillende rekenmanieren op de verkeerde som toepassen. Zwakke rekenaars moeten eigenlijk maar één oplossingsmanier aangeleerd krijgen en vervolgens deze heel vaak oefenen.

In de rekenboeken van groep 3 zul je zien dat het rekenen realistischer gemaakt wordt. Een veelvoorkomende som zijn de bussommen. De bus is een hulpmiddel voor sommen tot en met twintig. Het is een situatie waar sprake is van ‘erbij’ en ‘eraf’.

Er zitten 2 mensen in de bus, bij de halte stapt een meneer erbij in de bus, hoeveel mensen zitten er nu in de bus?

Hier wordt ook gebruik gemaakt van de woorden ‘erbij’ en ‘eraf’, in plaats van ‘plus’ en ‘min’. Als ouder vind je het wellicht vreemd: ‘Hoezo erbij? Dat noem je toch gewoon plus?’ . Toch kan andere benaming gebruiken bij dit soort sommen juist verwarrend zijn voor je kind, zeker als hij/zij rekenen moeilijk vindt.

De grote deelsommen kunnen op verschillende manieren uitgerekend worden. De ‘ouderwetse’ klassieke staartdeling wordt nog steeds op veel scholen aangeboden, maar veel rekenmethodes bieden dit op een andere manier aan. Namelijk door herhaald aftrekken, ook wel de hapmethode genoemd.

De hapmethode legt uit dat je delen kunt zien als herhaald aftrekken. Je gaat van het getal telkens hapjes afhappen tot je bij nul (of later nul met rest) eindigt. Ondanks de vele stappen en de soms ellenlange lijst aan herhaald aftrekken zien ze precies welke hapjes er worden afgehaald. Bij het toepassen van de hapmethode is het wel noodzakelijk dat je kind de tafels oefent en dan vooral de tafels 1, 2, 5 en 10. Toch wordt de hapmethode ook regelmatig bekritiseerd.

De klassieke staartdeling is gebaseerd op het feit dat je delen kunt zien als het omgekeerde van vermenigvuldigen. 8 : 4 = 2 omdat 2 x 4 = 8. De welbekende lange som tussen de schuine strepen 24/1248\

De staartdeling heeft echter ook nadelen, zoals:

Er zijn weinig wetenschappelijke onderzoeken die antwoord geven op welke manier beter is, dus beide manieren blijven een punt van discussie. Het zal ook per kind verschillen welke manier beter begrepen wordt. Wat wel uit onderzoek blijkt is dat het opschrijven van tussen antwoorden op een kladblaadje een positief effect heeft op de rekenresultaten. Een kladblaadje gebruiken blijft dus heel belangrijk! Helaas heeft het vaak een imago dat het beter en sneller is om iets uit je hoofd te rekenen. Maar dit kost toch onnodige foutjes.

Tafels werden vroeger vooral als rijtjes aangeleerd om uit het hoofd te stampen. Hoewel dit nog steeds nodig is om vlot de tafels te kunnen benoemen wordt er ook steeds meer gewerkt aan begrip. En dat als je een antwoord niet weet, je verschillende strategieën kunt inzetten om tot een antwoord te komen. Daarom zie je tegenwoordig veel sommen die deze strategieën aanleren in het rekenboek. Ook staan er vaak plaatjes van kinderen met denkwolkjes bij die uitleggen op welke manier er gerekend is.

Tafels zijn eigenlijk een verkorte vorm van herhaald optellen. De som 3 x 2 = zou je kunnen zien als 2 + 2 + 2 = 6. Daarom worden in in de rekenmethodes van groep 4 veel sommen al op deze manier aangeboden.

Doordat je tafelsommen kunt omkeren, kent je kind al een aantal sommen van de andere tafels. De omkeerstrategie maakt een soms zoals 4 x 8 ‘makkelijker’ door om te keren naar 8 x 4. De tafel van 4 kennen de kinderen vaak al eerder dan de tafel van 8. Zo kun je veel sommen al oplossen door kennis van een eerdere tafel.

Doordat je 9 x 2 kent, ken je 2 x 9 ook.
Doordat je 7 x 2 kent, ken je 2 x 7 ook.

De omkeerstrategie is dus een heel handige strategie. En de omkeersommen worden daarom in veel rekenboeken geoefend.

4 x 8 = 32 dus 8 x 8 = het dubbele van 32, 64 dus! Dit kan natuurlijk ook andersom: 5 x 8 =… (10 x 8 = 80 dus de helft van 80 is 40, dus 5 x 8 = 40)

Het taalonderwijs wordt de laatste 15 jaar meer gekenmerkt met meer aandacht op spreken en schrijven en is dan ook meer gericht op de uiting van de eigen mening en de uiting van de eigen beleving van je kind. Daarom zul je in het taalboek nu ook meer opdrachten zien die hier op doorvragen.

Ook bij Aardrijkskunde is in de afgelopen jaren wat veranderd. Er wordt meer aandacht besteed aan achtergrondinformatie van steden, omdat plaatsnamen met een context (bijvoorbeeld een verhaal over wat er kenmerkend voor Parijs is) ervoor zorgt dat het beter onthouden wordt.

‘Ja maar, de juf zegt dat het zo moet...’ Tja, dat zorgt nog wel eens voor een discussie thuis. Zeker als je momenteel thuisonderwijs geeft zal het zoeken zijn naar de manier van uitleggen. Toch staat in de meeste methodes van taal of rekenen een voorbeeld bij een opdracht. Door aan dat voorbeeld vast te houden, weet je dat je in principe aansluit bij de manier van school.

Als ik zelf wel eens inval als juf in een klas hoor ik ook regelmatig ‘Onze juf doet dat anders..‘ Klopt, ik ben niet jouw eigen juf, en daarom doe ik ook dingen anders, maar ik ga het je toch proberen uit te leggen. Daarom heb ik momenteel enorm veel respect voor alle ouders thuis die hun kinderen helpen bij het thuisonderwijs. Iedereen worstelt hiermee, maar meer als je best kun je niet doen.

Dit blog is geschreven door Shelby Vos-van Andel, leerkracht en intern begeleider groep 5-8 in het basisonderwijs. Maar tijdens de Coronacrisis ook een thuiswerkende mama/juf.

Geraadpleegde bronnen:
Ros, B., (2009) Staartdelen of happen, Didaktief, nr. 1-2, p. 4-8