Leren met ezelsbruggetjes, do or don’t?
Juf Shelby
Waarschijnlijk herinner je de ezelsbruggetjes die je zelf als kind geleerd hebt nu nog steeds. Dat verklaart de kracht van ezelsbruggetjes! Handige rijmpjes, weetjes of regeltjes om iets te onthouden. In dit blog vertel ik je hoe ezelsbruggetjes en handige trucjes op school worden ingezet.
Wat is een ezelsbruggetje?
Een ezelsbruggetje is de benaming voor een techniek om iets makkelijk te kunnen onthouden. Het woord is waarschijnlijk afkomstig van het feit dat een ezel maar een heel klein randje nodig heeft om op de plek van bestemming te komen; hij kan al met een smalle plank als ‘bruggetje’ de sloot oversteken (Wikipedia. 2021). Ook op de basisschool worden diverse geheugentechnieken gebruikt om kinderen te helpen de dingen te onthouden. Denk maar eens aan het alfabet wat aangeleerd wordt met een liedje, dat is veel makkelijker dan los alle letters aanleren!
Leren met versjes en rijmpjes
Met name in de kleuterklas wordt ‘rijm’ vaak ingezet om dingen te onthouden. Dagelijks zingen ze versjes en liedjes om de dagen van de week of de maanden van het jaar te onthouden. Jonge kinderen houden van rijmpjes en versjes. Ze beleven plezier aan het luisteren, het nazeggen of meezingen. Door middel van versjes maken kinderen kennis met nieuwe woorden en begrippen en beleven ze plezier aan taal, maar ook worden dingen beter onthouden. Uit onderzoek blijkt dat het aanleren van versjes een positief effect heeft op de taalontwikkeling bij jonge kinderen (Dunst, Meter, & Hamby, 2011).
TIP: vertel versjes met veel mimiek en verschillende stemmetjes, dit is niet alleen grappig, maar zorgt ook dat het nóg beter onthouden wordt. Gekke dingen vergeet je tenslotte niet snel!
Het leren met versjes en rijmpjes is zelfs voor oudere kinderen nog van toepassing. Bijvoorbeeld bij werkwoordspelling: Staat er in de tegenwoordige tijd een -d of een -t, dan komen er in de verleden tijd altijd twee.
Feiten onthouden met ezelsbruggetjes
Sommige ezelsbruggetjes zijn handig om bepaalde feiten beter te kunnen onthouden. Ezelsbruggetjes werken volgens Leertips (2020) goed doordat je nieuwe informatie koppelt aan kennis die al in je geheugen ligt opgeslagen. Vaak onthoud je het nog beter als je ze zelf bedenkt, maar er zijn ook al veel bekende ezelsbruggetjes.
TIP: Veel bekende ezelsbruggetjes zijn door Squla op handige posters weergegeven. Leuk om te printen als spiekboekje.
Door middel van handige zinnetjes kun je bepaalde volgordes beter onthouden. Met name voor abstracte zaken is dit handig. Bijvoorbeeld:
- De volgorde van de snaren van een gitaar E-A-D-G-B-E.
Eet Alle Dagen Grote Borden Erwtensoep, of: Een Aap Die Geen Bananen Eet. - De volgorde van de Romeinse cijfers: I=1, V=5, X=10, L=50, C=100, M=1000. Ik Verving Xanders Lekkere Citroenen Door Mandarijnen!
- Alle planeten in ons zonnestelsel: Mercurius, Venus, Aarde, Mars, Jupiter, Saturnus, Uranus, Neptunus en Pluto: Mijn Vader At Meestal Jonge Spruitjes Uit Nieuwe Potten.
- Hoe ging het ook alweer met die zomertijd? In het VOORjaar gaat de klok een uur VOORuit.
Zelf ezelsbruggetjes bedenken werkt het best!
Ezelsbruggetjes hoeven niet altijd bestaande ezelsbruggetjes te zijn. Juist door je kind zelf een trucje te laten bedenken, worden nieuwe dingen beter onthouden. Dit kun je goed toepassen bij het leren van topografie. Vaak is dit een kwestie van instampen van een bepaalde volgorde van steden die in een groepje bij elkaar liggen. Maar je kunt ook zelf een zinnetje of volgorde met de eerste letters maken. Of wie weet kan je kind er een leuk rijmwoord of een gekke zin bedenken om iets te onthouden. Door samen een ezelsbruggetje te verzinnen wordt in het geheugen al een kleine link gelegd om de kennis te koppelen en vervolgens te onthouden. Bijvoorbeeld:
- Azerbeidjan bakt een koe. Hiermee kun je onthouden dat Bakoe de hoofdstad van Azerbeidjan is!
- ABC Op de kaart van boven naar beneden: Antwerpen – Brussel – Charleroi
Zelf een ezelsbruggetje bedacht? Verzin een sterke tekening en maak je eigen poster!
Trucjes voor rekenen do or don’t?
Ook bij het rekenen worden trucjes aangeleerd om sommen uit te rekenen. Een gevaar hiervan is dat kinderen niet goed weten wat ze precies ‘doen’. Een trucje zoals een ‘nulletje’ wegdenken bij bijvoorbeeld 50+70 (denk aan 5+7…) wordt weliswaar vaak gezegd. Let er echter wél op dat je kind begrip heeft van wat dat ‘nulletje’ is: dat dit staat voor een tiental. Anders is een foutje van een nulletje vergeten in het antwoord zo gemaakt. Uiteindelijk creëer je rekeninzicht als je ook ‘begrijpt’ wat je doet. Desondanks worden er zeker bij het rekenen vaak handige trucjes aangeleerd, waarbij de leerkracht meestal ook het ‘waarom’ uitlegt om ook het begrip te stimuleren. Bekende trucjes uit de klas:
- Splitsen
Sommen kun je eenvoudiger maken door ze te splitsen. 7×42= , splitsen in 7×40 en 7×2. - Ronde getallen maken
Door ronde getallen te maken kun je sommen eenvoudiger maken. 29+18 (reken eerst 30+18=48), maar je hebt er eentje te veel bij gedaan dus die moet je dan weer van het antwoord aftrekken (48-1=47). - Tafelsommen met trucjes
Ook bij veel tafels zijn ezelsbruggetjes te bedenken, een nulletje erachter of verdubbelen (4×8 = 2×8 + 2×8), halveren (5×6 via 10×6), Eén keer meer of minder (6×6 via 5×6), omdraaien (6×5 via 5×6) of combineren ( 7×5 = 5×5 + 2×5). Daarnaast is het belangrijk dat het begrip van de som aangeleerd wordt. Dit kun je doen door materialen te gebruiken. Mijn collega van groep 4 gebruikt bijvoorbeeld ‘paren van sokken’ voor de tafel van twee, briefjes van €5 voor de tafel van 5 maar ook legoblokjes of andere materialen kun je hiervoor gebruiken.
Trucjes en ezelsbruggetjes zijn vooral handig om te gebruiken om abstracte dingen te onthouden. Maar als je niet weet wat je aan het doen bent, heeft het weinig nut. Blijf dus ook bij ezelsbruggetjes altijd uitleg geven over het hoe en waarom iets zo is.
Dit blog is geschreven door Shelby Vos-van Andel, leerkracht en intern begeleider van groep 5-8 in het basisonderwijs.
Geraadpleegde literatuur:
Dunst, C. J., Meter, D., Hamby, D. W. (2011). Relationship between young children’s
nursery rhyme experiences and knowledge and phonological and print-related
abilities. Center for Early Literacy Learning, 4 (1), 1-13. Geraadpleegd van:
http://www.earlyliteracylearning.org
Leer.tips. (2020, 12 maart). Gebruik geheugensteuntjes (ezelsbruggetjes). https://leer.tips/tip/maak-ezelsbruggetjes/
Wikipedia (2021, 16 februari). Ezelsbruggetje. Wikipedia. https://nl.wikipedia.org/wiki/Ezelsbruggetje
Ontdek motiverende quizzen en games.
Twijfel je? 14 dagen geldteruggarantie!