Alles over de LVS Cito-toetsen

Met de toetsen van het Leerlingvolgsysteem volg je de hele basisschooltijd de vorderingen die een kind maakt. Hiermee kan een leerkracht achterstanden signaleren en zien welke leerlingen extra aandacht of uitleg nodig hebben. Dit geldt natuurlijk ook voor kinderen die juist een voorsprong hebben en extra uitdaging nodig hebben. Zo kan het onderwijs gegeven worden dat het beste bij een kind past.

Scholen zijn sinds het schooljaar 2014-2015 verplicht om de vorderingen van kinderen jaarlijks te volgen. Dit kan met behulp van toetsen die door Cito ontwikkeld zijn. Scholen maken zelf een keuze welke toetsen ze afnemen. Ook per leerjaar kan er een andere toets afgenomen worden. De meeste scholen gebruiken sowieso de volgende toetsen:

Daarnaast zijn er nog meer Cito-toetsen zoals: woordenschat, taalverzorging (met interpunctie, grammatica, spelling en werkwoordspelling), rekenen basisbewerkingen (hoofdrekenen), begrijpend luisteren, Engels, en Viseon (sociale vaardigheden).

Er zijn twee toetsmomenten in een schooljaar. Halverwege het schooljaar: de M (midden) toetsen in januari/februari. En aan het einde van het schooljaar, de E (eind) toetsen in mei/juni. Toets M4 is de midden groep 4 afgenomen.

Na de Coronacrisis hebben scholen bericht gehad van Cito dat er een omrekentabel is om de toetsen van juni uit te stellen naar het begin van het nieuwe schooljaar met een afname in september. Veel scholen nemen echter toch gewoon in juni de toetsen af. De kinderen zijn alweer een aantal weken op school en juist nu is het handig om te zien waar de kinderen staan.

De leerkracht vult het aantal goed gemaakte sommen in het LVS computerprogramma in. Bij sommige toetsen zoals rekenen kan ook een analyse van de toetsscore gemaakt worden. Hierbij wordt inzichtelijk op welke onderdelen zoals optellen/aftrekken, vermenigvuldigen of meten je kind de meeste fouten maakt. Een score zoals 35 van de 40 vragen ‘goed’ zegt niet zoveel. Daarom wordt de score omgerekend naar een I t/m V score. Voorheen werd dit met ABCDE scores gedaan. Een I of een A score is het hoogst, en een E-V score is het laagst.

Alle Cito-toetsen zijn landelijk genormeerd. Deze normen zijn bedoeld om de vaardigheid van kinderen te vergelijken met die van andere leerlingen in Nederland in dezelfde jaargroep. Deze score kan op 2 manieren ingedeeld worden.

Als een kind bijvoorbeeld aan het eind van groep 4 op de toets Spelling het vaardigheidsniveau A of I behaalt, dan betekent dit dat deze leerling op dat tijdstip tot de 20 procent hoogst scorende leerlingen behoort.

Een A-I score zegt hoe je kind scoort in vergelijking met het landelijk gemiddelde van leeftijdsgenootjes. Maar het is veel interessanter om te zien hoe je kind ten opzichte van zichzelf gegroeid is. Het aantal goed bij de ene toets is niet zomaar vergelijkbaar met het aantal goed op een andere toets, ook al gaat het om hetzelfde vak. De toetsen verschillen qua inhoud, lengte en moeilijkheidsgraad. Om het aantal goede antwoorden op verschillende toetsen te vergelijken, wordt het aantal goede antwoorden daarom omgezet naar een vaardigheidsscore (VS). Dit getal laat de persoonlijke groei zien. Dit betekent dat de vaardigheidsscore behaald op de toets Spelling M5 vergeleken kan worden met eerder behaalde scores op Spelling E4, Spelling M4 enz. Hierdoor zie je de vorderingen die jouw kind gemaakt heeft, eigenlijk veel mooier dan alleen een getalletje toch?

Die vaardigheidsscore zegt misschien nog wel het meest over hoe je kind de toets gemaakt heeft. Daarom kan dit ook in een grafiek bij Cito weergegeven worden. In de onderstaande grafiek is te zien dat deze fictieve leerling medio groep 3 vaardigheidsniveau V had. Hij behoorde tot de laagst scorende leerlingen. Tussen M3 en E3 zien we een sterke groei en verandert zijn positie ten opzichte van de normgroep: zijn vaardigheidsscore komt overeen met vaardigheidsniveau III: hij behoort in die periode tot de groep gemiddeld scorende leerlingen.

Tussen E3 en M4 is de groei net iets minder dan gemiddeld, waardoor hij medio groep 4 een vaardigheidsniveau IV heeft. Deze terugval klinkt groter dan deze in werkelijkheid is, in de grafiek is immers te zien dat hij van een ‘lage’ III naar een ‘hoge’ IV gaat, waardoor de grafiek niet heel veel daalt. Tot en met M5 maakt hij een goede groei door en scoort hij steeds bij de gemiddelde groep leerlingen, oftewel vaardigheidsniveau III. Het afgelopen halfjaar is dit weer iets afgezakt tot een vaardigheidsniveau IV.

Voor kinderen die moeite hebben op school is de niveau-indeling A t/m E of I t/m V minder geschikt. Daarom geeft Cito ook een functioneringsniveau weer (FN). Een functioneringsniveau geeft aan met welke gemiddelde leerling in het reguliere basisonderwijs de vaardigheidsscore van de getoetste leerling te vergelijken is. Een FN M4 is dus te vergelijken met het niveau van ‘midden groep 4’.

De didactische leeftijd is het aantal maanden dat je kind onderwijs heeft gevolgd vanaf groep drie. Ieder schooljaar telt als 10 maanden. Je kind heeft aan het einde van groep vier dus een didactische leeftijd van 20.

Daarnaast is er ook het DLE, dat is het didactische leeftijdsequivalent. Dat is het werkelijke niveau dat je kind heeft. Heeft je kind aan het einde van groep vier een DLE van 15, dan loopt je kind 5 maanden achter. Bij een DLE van 24 heeft hij een voorsprong op zijn leeftijdsgenootjes. De didactische leeftijd geeft dus aan wat het niveau van de leerling gemiddeld zou moeten zijn.

Een toets is geen afrekeninstrument. Leg er dus niet al te veel prestatiedruk op. Een toets laat de verbeterpunten van je kind zien, maar ook wat juist zijn of haar sterke kanten zijn. Zodat je kind extra ondersteund of extra uitgedaagd kan worden. Het resultaat van een toets is dan ook echt niet allesbepalend. De juf of meester ziet veel meer van je kind in de dagelijkse omgang en baseert zijn oordeel niet alleen op toetsscores. Geen stress dus van een lage score!

Oefenen voor toetsen is in principe niet nodig, want het doel van toetsen is kijken wat je kind kan en hoe vaardig hij is. In de les of thuis oefenen met de belangrijkste lesstof van dat leerjaar, kan wel zinvol zijn. Wil je weten wat er per leerjaar getoetst wordt? Lees dan mijn blogs over wat er per groep getoetst wordt.

Wat ook helpend kan zijn is het kennismaken met de vraagstelling in Cito-toetsen door bijvoorbeeld te oefenen met de Cito-voorbereidingen van Squla. Toetsen maken namelijk vaak gebruik van meerkeuze vragen, wat kinderen bij het dagelijks rekenen niet zo gewend zijn. Het is dan goed om voor te bereiden hoe je omgaat met dat soort vragen.

Heeft je kind moeite met de vraagstelling van de LVS-toetsen? Dat is niet zo gek. Methodetoetsen sluiten vaak aan op de stof waarmee je kind in de weken daarvoor geoefend heeft. LVS-toetsen gaan over leerstof van een langere periode en dat kan best verwarrend zijn. Op Squla oefent je kind met de lessstof van het desbetreffende schooljaar zodat hij of zij niet verrast wordt op het toetsmoment.

Regelmatig vragen ouders of er aanpassingen gedaan worden voor de toets. Cito adviseert echter om alle leerlingen de toetsen zoveel mogelijk onder dezelfde omstandigheden te laten maken en dus de voorgeschreven afname-instructies te volgen. Alleen door op dezelfde manier te toetsen kun je kinderen onafhankelijk vergelijken met elkaar. Echter voor sommige kinderen zijn bepaalde uitzonderingen toegestaan.

Toetsen op maat is speciaal voor kinderen met een vertraagde ontwikkeling of met een eigen leerlijn. Met name vanaf groep 5 worden de verschillen in ontwikkeling groter en zal toetsen op maat soms ingezet worden. Kinderen krijgen dan een toets op een lager niveau aangeboden. De vaardigheidsscore wordt dan herberekend. Lees meer over toetsen op maat in de flyer van Cito.

Voor dyslectische leerlingen zijn de volgende aanpassingen toegestaan:

Voor dyslecten mogen een aantal toetsen worden voorgelezen, maar bij begrijpend lezen mag dit absoluut niet! Dit klinkt voor veel ouders een beetje verwarrend, want een kind met dyslexie heeft toch juist moeite met lezen? Waarom mag er dan bij zo’n leestoets niet geholpen worden?

Cito is echter heel duidelijk in de reden: het doel van de LVS-toetsen is vaststellen hoe goed kinderen geschreven teksten kunnen begrijpen om op basis daarvan het onderwijsaanbod beter af te stemmen. Als de toets voorgelezen wordt, meet de toets niet meer zuiver begrijpend lezen, maar iets tussen begrijpend lezen en begrijpend luisteren in. School kan daarom overwegen om eventueel aanvullend de toets ‘begrijpend luisteren’ te laten maken. Door de prestaties op beide toetsen met elkaar te vergelijken, krijg je het begrip van je kind in beeld. Maakt je kind de toets Begrijpend lezen niet goed vanwege zijn dyslexie of omdat zijn begripsvaardigheid in het algemeen onder het gemiddelde ligt?

In uitzonderlijke gevallen mag een leerling met ernstige leesproblemen voorafgaand aan de toetsafname de teksten van de begrijpend leestoets zelfstandig alvast doorlezen, bij voorkeur op dezelfde dag als waarop de toets wordt afgenomen. Je kind mag de bijbehorende opgaven nog niet zien en de teksten mogen uiteraard niet worden nabesproken of voorgelezen. Wel kun je je kind extra voorbereiden op de vraagstelling en soorten teksten die bij begrijpend lezen aan bod komen.

Toetsen zijn dus bedoeld om de ontwikkeling van je kind in beeld te brengen en zijn echt niet allesbepalend. Het laat de groei van je kind zien, maar blijft ook een momentopname. Leg er dus niet te veel druk op. Focus vooral op het proces (de inzet van je kind) in plaats van op het resultaat. Succes deze toetsperiode!

Dit blog is geschreven door Shelby Vos-van Andel, leerkracht en Intern begeleider groep 5-8 in het basisonderwijs.

Geraadpleegde bronnen:
Cito, https://www.cito.nl/onderwijs/primair-onderwijs/voor-ouders, geraadpleegd op: 23-06-2020
Cito flyer dyslexie, https://www.cito.nl/-/media/Files/ve-en-po/cito_flyer_afnemen_toetsen_dyslexie.pdf?la=nl-NL, geraadpleegd op: 23-06-2020
Cito flyer toetsen op maat, https://www.cito.nl/-/media/Files/ve-en-po/cito_flyer_toetsen_op_maat.pdf?la=nl-NL&hash=B1A2258CEB9E4EA05986B6483F7389AA62ECDECF, geraadpleegd op: 23-6-2020