Vanuit mijn functie als intern begeleider ben ik nauw betrokken bij de leesontwikkeling. In dit blog lees je wat er op school vanaf de kleuterklas tot een mogelijk dyslexieonderzoek gedaan wordt. Deze aanpak is gebaseerd de handreikingen voor EED voor scholen, opgesteld door het NKD (Nederlands Kwaliteitsinstituut Dyslexie) en het Expertisecentrum Nederlands.
Signalering van dyslexie in groep 1/2
Al in de kleuterklas wordt op veel scholen preventief gescreend of er risico is op dyslexie. Vaak staat er zelfs al op het intakeformulier de vraag of er dyslexie in de familie voorkomt. Dit hoeft niet altijd te betekenen dat jouw kind ook dyslexie heeft, maar erfelijkheid kan een rol spelen.
De leerkracht observeert in de klas hoe de taalontwikkeling verloopt. Het lesaanbod voor kleuters is hier ook op gericht:
- Interactief voorlezen (veel praten over het verhaal, boeken herhaald voorlezen en zo de woordenschat uitbreiden)
- Aandacht voor geschreven taal (het maken van krabbels, lettervormen als voorloper van echte letters)
- Taalbewustzijn en alfabetisch principe (rijmpjes, hakken en plakken zoals b-oo-m, maar ook bewustzijn voor korte/lange woorden en de betekenis)
- Functioneel schrijven en lezen (een tekst aan iemand schrijven en leren dat teksten een doel hebben zoals bij een verlanglijstje).
De leerkracht van groep 1/2 observeert dit tijdens taalactiviteiten. Ook zijn er speciale dyslexiescreenringen en vragenlijsten. Bijvoorbeeld de Signaleringslijst voor kleuters opgesteld door het Expertisecentrum Nederlands. Vervolgens kan gekozen worden om extra te oefenen met de kinderen die hierop uitvallen. Dit wordt ook wel de ‘voorschotbenadering’ genoemd. De leerkracht kan dan bijvoorbeeld extra letters aanbieden, letters aanleren met gebaren of de klanken extra herhalen. Hierdoor kun je vanaf groep 2 risicokinderen een goede start en zelfvertrouwen geven bij de aanvang van groep 3, waar deze kinderen overigens alsnog goed in de gaten gehouden moeten worden. Meestal krijgt het kind in groep 3 ook weer extra leeshulp.
Zwakke lezers in groep 3
Dyslexie kan op zijn vroegst pas eind groep 3, maar vaker pas begin groep 4, 5 of 6 vastgesteld worden. Het is belangrijk dat een leerling eerst het volledige leesproces aangeboden heeft gekregen en aanvullend daarop een half jaar intensieve leesbegeleiding heeft gehad. Ieder kind ontwikkelt zich op zijn/haar eigen tempo dus als de start van groep 3 moeizaam verloopt wil nog niet altijd zeggen dat er sprake is van dyslexie. Wel wordt er vaak direct extra instructie ingezet als achterstand in lezen of spelling opvalt. Dit kan met een digitaal oefenprogramma, verlengde instructie en extra leestijd met de leerkracht. Vaak wordt ook geadviseerd om thuis extra te lezen. Daarom heeft Squla in samenwerking met orthopedagogen en dyslexie-experts spellingmethode TaalExtra ontwikkeld; een oefenmethode voor thuis waarbij kinderen aan de hand van online quizzen of offline opdrachten in kleine stapjes beter leren lezen en spellen.
Achterstanden signaleren
Om de achterstand in lezen goed te kunnen vast stellen worden er leestoetsen afgenomen. De gebruikte lesmethode op school heeft vaak meerdere signaleringsmomenten waarop kinderen getoetst worden. Zo heeft de methode ‘Veilig leren lezen’ diverse lettertoetsen, woordtoetsen, woordenschattoetsen en fonementoetsen (klanken). Daarnaast zal ook de leerkracht het lezen van teksten en de mondelinge communicatie op verschillende manieren tijdens de les observeren.
Cito toetsen
De meeste scholen nemen ook toetsen af die los staan van de lesmethode (methode onafhankelijke toetsen) zoals de CITO. Veelgebruikte toetsen zijn de DMT (Drie-Minuten-Toets) waarbij kinderen drie keer in 1 minuut zoveel mogelijk woordjes moeten lezen. En de AVI toets, waarbij kinderen een verhaaltje lezen binnen een vooraf gestelde tijd en binnen een maximum aantal fouten. Hierop wordt o.a. het Avi-leesniveau gebaseerd. Als de tekst AVI M3 binnen de tijd en het aantal fouten is gehaald wordt gesproken over leesniveau AVI M3 (Midden groep 3).
Achterstanden bij leestoetsen
De DMT toets en de Cito-spellingtoets worden vaak als indicator gebruikt voor verdenking van dyslexie. De leerkracht kijkt naar de scores en gebruikt dit o.a. in de overweging welke kinderen extra instructie voor spelling of lezen krijgen. Cito werkte met scores A t/m E en I t/m V. Een E-V score is de laagste score en een A-I score de hoogste. Ook worden deze toetsen door het dyslexieteam gevraagd om de achterstand in beeld te hebben als er straks daadwerkelijk een onderzoek aangevraagd wordt. Wel dien je als school eerst nog een intensief begeleidingstraject te doen na constatering van de achterstanden.
Intensieve begeleiding
Na 2 of 3 opeenvolgende onvoldoende E scores kan de leerkracht intensievere begeleiding gaan inzetten. Dit wordt individueel of in een klein groepje van maximaal 2 of 3 kinderen gegeven onder leiding of toezicht van de IB-er, leesspecialist of remedial teacher. Er zijn diverse methodes om de intensieve begeleiding vorm te geven. Vaak kiest de school één van de geadviseerde methodes die ook goedgekeurd worden als begeleiding voor een aanvraag van een vergoed dyslexieonderzoek. Voorbeelden hiervan zijn:
Lezen:
• Connect lezen
• Estafette aanpak 1 (4 x 15 minuten)
• Begeleid hardop lezen
• RADslag
• RALFI-lezen
• Taal in Blokjes
• Bouw (digitaal letterprogramma)
Spelling:
• Intensieve spellingbegeleiding
• Taal in Blokjes
• Zo leer je kinderen lezen en spellen
• Zuid-Vallei Spelling
• Voorspel (pravoo)
Aanmelding dyslexie onderzoek
Als er ondanks de extra instructies in de klas en de periode van intensieve begeleiding geen vooruitgang blijkt te zijn bij de volgende meting (Cito toets) kan school nu de stap nemen om overleg te hebben met het dyslexieteam die de dossiers screent voor de vergoede dyslexiezorg via de gemeente.
Wil je meer lezen over de verwijzing en het traject van vergoede dyslexiezorg? Lees dan mijn blog ‘Een vergoed dyslexieonderzoek via de gemeente’
Dit artikel is geschreven door Shelby Vos-van Andel, leerkracht en Intern begeleider in het basisonderwijs. Als Intern begeleider is ze onder andere verantwoordelijk voor de dyslexiezorg binnen de school en gespecialiseerd in leesproblemen en dyslexie.
