Het meewerkend voorwerp

Voordat je je kind kunt helpen om het meewerkend voorwerp onder de knie te krijgen, moet je eerst weten wat dit precies voor soort zinsdeel is. Kort gezegd werkt een meewerkend voorwerp mee aan een handeling. Meestal is het meewerkend voorwerp een persoon, maar het kan ook een ding zijn. Belangrijk om te weten is dat een meewerkend voorwerp altijd samenhangt met de persoonsvorm, het onderwerp, het naamwoordelijk gezegde of werkwoordelijk gezegde en het lijdend voorwerp. Leer je kind ook dat er nooit meer dan één meewerkend voorwerp in een zin kan staan. Een zin hoeft overigens geen meewerkend voorwerp te hebben.

Voorbeelden meewerkend voorwerp

Je weet inmiddels wat het meewerkend voorwerp is en wat de kenmerken van dit zinsdeel zijn. Wanneer je je kind hier meer over wilt leren, is het handig om een aantal voorbeelden te hebben. Vandaar dat hieronder drie voorbeelden van zinnen met daarin een meewerkend voorwerp op een rijtje staan. In iedere zin is het meewerkend voorwerp gemarkeerd.

Als je kind het meewerkend voorwerp echt goed wil begrijpen, is het belangrijk dat hij op een aantal dingen let. Wie een blik werpt op de bovenstaande voorbeeldzinnen, valt op dat het meewerkend voorwerp meestal vergezeld gaat met ‘aan’ of ‘voor’. Wanneer dit zinsdeel met één van deze twee woorden begint, hoort dit woord bij het meewerkend voorwerp. Het meewerkend voorwerp gaat niet altijd vergezeld met het voorzetsel ‘’voor’ of ‘aan, maar dat kan er wel altijd bijgedacht worden. Dit zie in je in derde voorbeeld. In dit voorbeeld kun je ‘aan’ erbij denken: Julian vraagt aan Erwin wat hij denkt. 

Heb jij je kind verteld dat een meewerkend voorwerp vaak begint met ‘aan’ of ‘voor’? Dan denkt hij mogelijk dat ieder zinsdeel dat met één van deze woorden begint ook een meewerkend voorwerp is. Dit is alleen niet het geval. Kijk maar eens naar de volgende zinnen:

Ondanks dat er in de bovenstaande zinnen ‘aan’ of ‘voor’ staat, is er in geen enkele zin sprake van een meewerkend voorwerp. Er wordt namelijk antwoord gegeven op de vraag ‘waar’, terwijl een meewerkend voorwerp antwoord geeft op de vraag ‘aan wie/voor wie’. Vergeet je kind ook niet te vertellen dat er maar maximaal één meewerkend voorwerp in een zin kan staan en dat niet iedere zin een meewerkend voorwerp heeft. 

In het Nederlands kan een zin in de gebiedende wijs staan. Wanneer dit het geval is, zit er een bevel verwerkt in de zin. Omdat een zin in de gebiedende wijs geen onderwerp heeft, weet je kind mogelijk niet precies hoe hij het meewerkend voorwerp vindt. Om dit zinsdeel te vinden, heeft je kind namelijk het onderwerp nodig. Gelukkig betekent dit niet dat je kind het meewerkend voorwerp niet kan vinden. Er is namelijk een handig trucje om het meewerkend voorwerp in een zin die in de gebiedende wijs staat te vinden. Laat je kind simpelweg het woordje ‘jij’ toevoegen aan de zin. Op die manier voegt het zelf een onderwerp toe aan de zin. De volgende voorbeelden maken duidelijk hoe dit in zijn werk gaat.

Het meewerkend voorwerp hangt samen met verschillende andere zinsdelen. Daarom moet je kind een zin eerst tot op zekere hoogte ontleden voordat hij het meewerkend voorwerp kan vinden. Weet je kind niet precies hoe hij het meewerkend voorwerp vindt? Laat hem dan de onderstaande vijf stappen doorlopen. In dat geval slaagt hij er vast en zeker in om het meewerkend voorwerp in een zin te vinden.

Om het meewerkend voorwerp in een zin te vinden, heeft je kind allereerst de persoonsvorm nodig. Hiervoor zet hij de zin in een andere tijd of maakt hij hem vragend. Dit ziet er als volgt uit:

→ Persoonsvorm = geeft. 

Nu je kind weet wat de persoonsvorm is, kan hij bepalen wat het onderwerp is. Hiervoor geeft hij antwoord op de vraag ‘wie of wat + persoonsvorm?’

→ Onderwerp = Jill

Alle werkwoorden die in een zin staan, worden samen het gezegde genoemd. Omdat de zin ‘Jill geeft de telefoon aan haar moeder’, maar één werkwoord bevat (‘geeft’) is dit zowel de persoonsvorm als het gezegde. 

Zodra je kind de persoonsvorm, het onderwerp en het gezegde gevonden heeft, gaat hij op zoek naar het lijdend voorwerp. Dit zinsdeel vindt je kind door de vraag ‘wie of wat + gezegde + onderwerp?’ te beantwoorden. Op basis van de voorbeeldzin ziet dit er als volgt uit.

→ Lijdend voorwerp = de telefoon

Je kind heeft nu alle benodigde zinsdelen gevonden om het meewerkend voorwerp te vinden. Hiervoor geeft hij namelijk antwoord op de vraag ‘aan wie/voor wie + gezegde + onderwerp (+ lijdend voorwerp)?’ Wanneer we deze vraag invullen op basis van de voorbeeldzin, ziet dit er als volgt uit.

→ Meewerkend voorwerp = aan haar moeder

Vindt je kind het lastig om het meewerkend voorwerp in de volgende zin te vinden: ‘Fleur geeft haar moeder een bos bloemen’? Of zoekt je kind juist extra uitdaging op het gebied van het ontleden van zinnen? Dan kan je kind spelenderwijs op Squla aan de slag! Hier kan hij quizzen over het meewerkend voorwerp maken. Je kind leert hier onder meer verschillende zinsdelen in te vullen, zodat hij het meewerkend voorwerp kan vinden. Ook wordt hij gevraagd om het meewerkend voorwerp in een zin te markeren. Na iedere vraag volgt een interessant weetje of uitleg over dit zinsdeel. Hierdoor wordt het leren een stuk leuker en weet je kind straks alles over het meewerkend voorwerp!