Weetwoorden

Woorden die niet volgens bepaalde regels geschreven worden, worden weetwoorden genoemd. Om de juiste schrijfwijze van een woord te bepalen, spreekt je kind het woord mogelijk hardop uit. Dit heeft doorgaans geen effect bij weetwoorden. Je kind kan hierdoor zelfs op het verkeerde been worden gezet. Dit komt omdat bij weetwoorden een c bijvoorbeeld als /k/ kan klinken als je een weetwoord uitspreekt. Dit maakt het mogelijk verwarrend voor je kind om te bepalen of je woorden als ‘cactus’ met een k of c schrijft. De enige mogelijkheid om de schrijfwijze van deze woorden te leren is door je kind er veel mee te laten oefenen. Het is namelijk een kwestie van ‘weten’. De kans is groot dat je kind een lijst mee naar huis krijgt, zodat hij thuis aan de slag kan met weetwoorden.

In het Nederlands komen we talloze weetwoorden tegen. Verwacht daarom niet dat je kind deze woorden binnen de kortste keren uit zijn hoofd kent. Er is een grote hoeveelheid weetwoorden die in de verschillende leerjaren in het basisonderwijs (en ver daarna) aan bod komen. Om je wat meer inzicht in weetwoorden te geven, lees je hieronder welke verschillende soorten we onderscheiden. Hierdoor wordt het een stuk makkelijker om samen met je kind te oefenen met weetwoorden.

Schrijf ik een lange ij of korte ei? Omdat dit niet hoorbaar is, behoren deze woorden ook tot de weetwoorden. ‘Zei’ en ‘zij’ zijn allebei Nederlandse woorden, maar ze hebben een andere betekenis. 

De combinaties au en ou worden op dezelfde manier uitgesproken. Hierdoor weet je kind misschien niet of hij ‘rouw’ of ‘rauw’ schrijft. De juiste schrijfwijze hangt af van de context waarin het woord gebruikt wordt. Beide woorden hebben namelijk een andere betekenis. 

Hoort je kind bij het uitspreken van een woord een /g/? Dan schrijft hij waarschijnlijk ook een g. Dit is lang niet altijd juist, want een g kan ook als ch geschreven worden. De ch in ‘lach’ spreek je bijvoorbeeld uit als /g/. Om te bepalen of je kind g of ch schrijft, leert hij dergelijke woorden uit zijn hoofd. 

Woorden met de s of z kunnen zowel weetwoorden als luisterwoorden zijn. Staat de s of z middenin een woord? Dan is het vaak een regelwoord (‘ruzie’ i.p.v. ‘rusie’. Wanneer een woord begint met de s of z is het vaak een luisterwoord (‘zon’, ‘schaar’). Als je kind woorden met een s of z langer moet maken, kan de s veranderen in een z. Het kan ook voorkomen dat er een extra s wordt toegevoegd in het meervoud. Ben je benieuwd wanneer je precies een s of z schrijft? Op deze pagina lees je er alles over.

Woorden met de f of v kunnen een luisterwoord, weetwoord of regelwoord zijn. Staat de f of v vooraan een woord? Dan is het meestal een luisterwoord. Woorden kunnen ook eindigen op een f. Wanneer je kind zo’n woord om moet zetten naar het meervoud, verandert de f in een v. Omdat hier regels voor zijn, is de meervoudsvorm van f naar v een regelwoord. Als de f of v middenin een woord staat, gaat het vaak om een weetwoord.

Veel kinderen schrijven het woord ‘theater’ als ‘teater’. Dit komt doordat th vaak wordt uitgesproken als /t/. Weet je kind niet of hij th of t schrijft? Werp dan een blik op deze pagina. Hier lees je namelijk alles wat je moet weten over weetwoorden met th of t.

De c is een letter die op verschillende manieren uitgesproken kan worden. In woorden als ‘cavia’, ‘disco’ en ‘camping’ klinkt de c als /k/. Als je kind ook een k schrijft, spelt hij het woord op de verkeerde manier. Deze woorden worden namelijk allemaal met een c geschreven. De schrijfwijze van woorden als ‘cavia’, ‘disco’ en ‘camping’ moet je kind dus onthouden.

Een c kan niet alleen als /k/ klinken, maar ook als /s/. Spreek de volgende woorden maar eens hardop uit: ‘cirkel’, ‘centrum’ en ‘docent’. Hier klinkt de c als /s/. Voor woorden waarin de c als s klinkt, gelden geen specifieke regels. Daarbij komt dat de c en s hetzelfde klinken, waardoor luisteren ook niet helpt. Daarom moet je kind woorden met de c die klinkt als s uit zijn hoofd leren.Vandaar dat deze woorden tot de weetwoorden behoren. 

Als je kind wil bepalen of een woord op een p of b eindigt, kan hij proberen het woord langer te maken. Helaas lukt dit niet altijd. ‘Clubgebouw’ schrijf je met een b, maar spreek je uit als /clupgebouw/. Het langer maken van dit woord helpt je kind niet om de juiste schrijfwijze te bepalen. Daarom noemen we dit soort woorden ook wel weetwoorden. Je kind moet onthouden of hij ze met een b of p schrijft.

Woorden met ch zorgen geregeld voor verwarring. Dit komt vooral doordat je deze combinatie op verschillende manieren uit kunt spreken. Zo kan ch klinken als /sj/. ‘Chirurg’, ‘chef’ en ‘machine’ zijn voorbeelden van woorden waarbij je ch als /sj/ uitspreekt. Ondanks dat je /sj/ zegt, schrijf je ch.

In het Nederlands komen we vandaag de dag behoorlijk wat woorden tegen met een g die uitgesproken wordt als /zj/. ‘Horloge’, ‘slijtage’, ‘logeren’ en ‘giraf’ zijn hier voorbeelden van. Doordat je kind de g in deze woorden als /zj/ uitspreekt, kan dit ervoor zorgen dat hij het woord verkeerd schrijft.

Bij het uitspreken van woorden als ‘elektrisch’ en ‘allergisch’ hoor je /ies/ aan het einde. Omdat je dit aan het einde hoort, schrijven veel kinderen ten onrechte ‘elektries’ en ‘allergies’. Leer je kind daarom dat hij ‘isch’ of ‘ische’ schrijft wanneer hij /ies/ of /iese/ hoort bij het uitspreken van een woord. 

De uitspraak van woorden met een q, y of x kan voor problemen bij het spellen van woorden zorgen. Zo wordt een q vaak uitgesproken als /k/ of /kw/, een y als /ie/ of /i/ en een x als /ks/. 

Als je kind een woord met de ‘ie’ hoort, schrijft hij deze waarschijnlijk ook met de ‘ie’. Toch is dit niet altijd juist. Er zijn namelijk ook woorden met i die klinkt als /ie/. ‘Figuur’, ‘idool’, ‘liter’ en ‘taxi’ zijn hier voorbeelden van.

Wanneer er -lijk of -ig aan het einde van een Nederlands woord staat, spreek je dit vaak uit als /luk/ of /ug/. Omdat je kind geen /lijk/ of /ig/ hoort, schrijft hij mogelijk ook ‘luk’ of ‘ug’ op. Als dit jouw kind regelmatig overkomt, leer je hem aan dat hij vaak -lijk of -ig schrijft als hij /luk/ of /ug/ hoort. Het woord ‘jarig’ spreek je uit als /jarug/, maar toch schrijf je het met -ig.

Woorden die op -teit of -heid eindigen, worden vaak uitgesproken als /tijt/ en /hijt/. Je kind schrijft deze woorden alleen niet met de lange ij, maar met de korte ei. Daarbij verwarren veel kinderen de uitgang -teit met -tijd. De regel hiervoor is dat je kind alleen -tijd gebruikt wanneer het echt met tijd te maken heeft. Dit betreft woorden als ‘reistijd’ en ‘altijd’. Andere woorden die eindigen op -teit zijn ‘sportiviteit’ en ‘universiteit’. 

Woorden die op -tie eindigen, worden vaak uitgesproken als /tsie/ of /sie/. Laat je kind het woord met -tie hardop uitspreken, zoals spatie. Je hoort /tsie/, maar je schrijft -tie. Soms wordt -tie uitgesproken als /sie/, dat is zo bij het woord ‘infectie’. 

Leenwoorden zijn woorden die afkomstig zijn uit een andere taal. ‘Coach’, ‘caissière’ en ‘schnitzel’ zijn hier voorbeelden van. Voor sommige leenwoorden gelden specifieke regels, maar de meeste woorden zijn weetwoorden.

Omdat er voor de meeste weetwoorden geen regels, oefent je kind er op de basisschool veelvuldig mee. Wanneer je kind regelmatig aan de slag gaat met weetwoorden, leert hij langzaam maar zeker steeds meer van dit soort woorden onthouden. Hierdoor weet hij uiteindelijk precies hoe hij weetwoorden schrijft. Benieuwd wat je kind op de basisschool allemaal leert over weetwoorden? Hieronder lees je wat er per groep behandeld wordt.

De eerste groep waarin je kind in aanraking komt met weetwoorden, is groep 4. In deze groep wordt allereerst uitleg gegeven over weetwoorden, zodat je kind weet wat dit voor woorden zijn. Vervolgens gaat je kind voorzichtig aan de slag met het oefenen met weetwoorden. Tijdens de lessen spelling in groep 4 wordt er vooral aandacht besteed aan de stomme e, lange ij of korte ei, woorden met cht, au/ou en g/ch.

Als je kind na de zomervakantie in groep 5 begint, heeft hij al kennis gemaakt met een aantal weetwoorden. Bij spelling in groep 5 wordt zijn kennis hierover verder uitgebreid. Bovendien komt je kind in deze groep in aanraking met nieuwe soorten weetwoorden. Naast ch/g is er nu ook aandacht voor woorden met sch en schr. Daarnaast komen ook weetwoorden die eindigen op -ig en -lijk aan bod. Verder worden weetwoorden met f of v lastiger gemaakt. Bij het spellen van weetwoorden in groep 5 komen ei/ij, ou/au en de stomme e overigens ook nog uitgebreid aan bod.

Je kind heeft in de voorgaande groepen al behoorlijk wat kennis opgedaan over weetwoorden. De kennis die je kind inmiddels al over deze woorden heeft, wordt in deze groep verder uitgebreid. Hier blijft het niet bij, want er komen wederom nieuwe soorten weetwoorden aan bod. Zo leert je kind in groep 6 bijvoorbeeld over c als /k/, c als /s/ en g als /zj/. Ook wordt er tijdens spelling in groep 6 aandacht besteed aan i als /ie/. Daarnaast leert je kind hoe hij woorden op -lijk en -ig en woorden op -teit, -heid en -tie schrijft.

Ondanks dat er al verschillende soorten weetwoorden aan bod zijn gekomen in groep 4, 5 en 6, weet je kind hier nog lang niet alles over. Vandaar dat deze woorden ook bij spelling in groep 7 weer centraal staan. De kennis uit de voorgaande groepen wordt herhaald, maar er komen ook nieuwe soorten weetwoorden aan bod. Je kind leert in groep 7 bijvoorbeeld over woorden met p of b, woorden met een ch als /sj/, woorden met isch(e), t of th, woorden met q, y, x. Daarnaast komen er in deze groep Engelse woorden en Franse woorden aan bod.

Groep 8 wordt vaak de groep van de herhaling genoemd. In deze groep wordt er van je kind verwacht dat hij een groot aantal weetwoorden foutloos kan schrijven. Uiteraard gaat het niveau omhoog, zodat je kind voldoende uitgedaagd wordt. Bij spellen in groep 8 komen er overigens ook nog een aantal nieuwe soorten weetwoorden aan bod. Zo wordt er aandacht besteed aan /j/ of /w/ als tussenklank (liniaal en visueel) en komt je kind in aanraking met leenwoorden. Verder wordt de kennis die je kind inmiddels over woorden met isch(e) heeft, uitgebreid met woorden met -tie. In groep 8 wordt er bovendien veelvuldig geoefend met weetwoorden, zodat je kind weet hoe hij ze schrijft voordat hij naar de middelbare school gaat.

Op Squla kan je kind op een leuke manier oefenen met weetwoorden. Prik de bubbels door van woorden die met een c beginnen maar die je uitspreekt als /s/ en los de rebus op om te bepalen of je een woord met een f of v schrijft. Squla heeft voor iedere groep een speciale categorie voor weetwoorden, waardoor je kind hier op zijn eigen niveau mee kan oefenen.

Doordat er meerdere levels zijn voor de verschillende soorten weetwoorden, wordt je kind altijd uitgedaagd. Weetwoorden oefenen is hierdoor een stuk leuker. Bijkomend voordeel is dat je kind de materie vaak beter onthoudt als hij het oefenen leuk vindt. Herhaling is een belangrijk onderdeel van de oefeningen, zodat de kennis beter blijft hangen. TIjdens de oefeningen wordt er overigens eerst om passieve kennis gevraagd voordat de actieve kennis van je kind getest wordt.