Klinkers en medeklinkers

Een klinker kan zowel een korte als een lange klank hebben. Wanneer er sprake is van een korte klank, wordt de klinker zo kort mogelijk uitgesproken. Bij een lange klank spreekt je kind de klinker juist overdreven lang uit.

Ons alfabet bestaat in totaal uit 26 letters. ‘Slechts’ vijf van deze letters zijn klinkers, namelijk de a, e, i, o of u. Bij het uitspreken van deze letters kan de lucht je mond ongehinderd verlaten. Laat je kind ze maar eens één voor één uitspreken. De positie van zijn mond verandert niet bij het uitspreken van deze letters. Wanneer je kind een klinker uitspreekt als /aa/, /ee/, /oo/ of /uu/ spreken we van een klinker met een lange klank. Klinkers met een korte klank worden kort uitgesproken, dus als /a/, /e/, /i/, /o/ en /u/.

In het Nederlands komen de nodige woorden voor waarbij meerdere klinkers achter elkaar staan. Neem bijvoorbeeld het woord koeien. Hier staan liefst vier klinkers achter elkaar, namelijk de o, e, i en e. Als er sprake is van een opeenvolgend aantal klinkers in een woord, noemen we dit ook wel een klinkerstapeling. Er zijn overigens woorden waarin nog meer klinkers achter elkaar staan dan bij koeien.

Een woord kan een klinkerstapeling bevatten, maar ook een tweetekenklank. Hier is sprake van als er twee verschillende klinkers achter elkaar staan. Dit is bijvoorbeeld het geval bij ‘buik’, ‘voer’ en ‘deur’. Naast ui, oe en eu zijn ei, ij, au, ou en ie ook tweetekenklanken. De tweetekenklanken ou/au en ei/ij zijn lastig, want je kunt aan de uitspraak niet horen welke je moet gebruiken. De woorden met ei/ij en ou/au vallen dan ook onder ‘weetwoorden’. uitspreekt.

Veel woorden bevatten minimaal één klinker, maar in de Nederlandse taal komen ook woorden zonder klinker voor. Neem bijvoorbeeld tussenwerpsels. Dit zijn woorden zonder grammaticale functie, zoals ‘grr’, ‘tss’ en ‘pff’. Hier komt geen klinker in voor. Daarnaast bevatten afkortingen (gps, gsm en sms) en verkortingen (dr, bh, z’n) ook geen klinker.

Je weet inmiddels dat het alfabet vijf klinkers telt en uit 26 letters bestaat. De overige 21 letters noemen we medeklinkers. Waar de lucht bij klinkers ongehinderd uit je mond kan ontsnappen als je ze uitspreekt, is dit bij medeklinkers niet het geval. Laat je kind de letters m, s en t maar eens hardop uitspreken. Spreek ze uit als /mmm/, /sss/ en /vvv/ en niet als /em/, /es/ en /tee/. In dat geval merkt je kind snel genoeg dat de lucht gehinderd wordt. Zijn lippen, tong, keel of tanden kunnen namelijk een obstakel vormen.

Hierboven las je al dat ons alfabet in totaal uit 21 medeklinkers bestaat. Sommige mensen zeggen dat dit er 20,5 zijn. Dit komt doordat de y zowel een klinker als een medeklinker kan zijn. Later op deze pagina lees je hoe dit nu precies zit. Om je een goed overzicht te geven van de medeklinkers uit ons alfabet, staan ze hieronder alle 21 op een rijtje.

In de Nederlandse taal krijgt een woord de ene keer wel een dubbele medeklinker, maar de andere keer niet. Als je kind niet weet wanneer dit wel en niet het geval is, gaat hij mogelijk de fout in bij het spellen van deze woorden. De betekenis van een woord met een enkele en een dubbele medeklinker kan heel verschillend zijn De voorbeelden hieronder maken dit duidelijk.

Je kind heeft op school mogelijk al wel geleerd dat hij van een zelfstandig naamwoord en werkwoord meervoud kan maken. Zo is het bijvoorbeeld ‘ik loop’ (enkelvoud), maar ‘wij lopen’ (meervoud). Bij dit voorbeeld weet je kind mogelijk dat hij geen dubbele medeklinker schrijft, maar er zijn ook woorden waarbij dit minder duidelijk is. Twijfelt je kind nog of het om een korte of lange klank gaat? Laat hem dan kijken naar de klinker die in het meervoud voor de medeklinker staat waar het om draait. Als er een korte klinker hoorbaar is, schrijft je kind een dubbele medeklinker. Wanneer hij een lange klinker hoort, komt er maar één medeklinker achter het woord. Omdat hier regels voor gelden, behoren woorden met een korte en lange klank tot de regelwoorden.

In veel Nederlandse woorden staan twee medeklinkers achter elkaar. Er zijn ook woorden waarbij een lange rij medeklinkers elkaar opvolgt. Dit wordt medeklinkerstapeling genoemd. Het woord angstschreeuw is hier een voorbeeld van. Het woord begint met een klinker, maar daarna staan er acht medeklinkers achter elkaar. In het Nederlands komen nauwelijks woorden voor waarin meer dan acht medeklinkers achter elkaar staan.

Eerder in deze tekst las je al dat de y een bijzonder geval is. Deze letter kan de ene keer namelijk een klinker zijn en de andere keer een medeklinker. Vandaar dat er vaak gezegd wordt dat ons alfabet uit 5,5 klinkers en 20,5 medeklinkers bestaat. De y wordt in dat geval voor de helft als klinker gerekend en voor de helft als medeklinker.

Als je kind wil bepalen of de y een klinker of medeklinker is, moet hij kijken naar het woord waar het om gaat. Kan je kind de y uitspreken zonder dat er lucht in zijn keel of mond tegengehouden wordt? Dan is de y een klinker. Dit is bijvoorbeeld het geval bij woorden als ‘hobby’, ‘baby’, ‘labyrint’ en ‘symbool’. De y heeft hier namelijk een ie- of i-klank.

Bevat een woord een y, maar kan de lucht bij het uitspreken van de letter y niet ongehinderd de mond verlaten? Dan is de y een medeklinker. Laat je kind de volgende woorden maar eens uitspreken: ‘yahtzee’, ‘yoga’ en ‘yoghurt’. In deze drie woorden klinkt de y als een /j/, waardoor het hier om een medeklinker gaat. 

Op Squla gaat je kind aan de slag met medeklinkers of klinkers in leuke quizzen en games. In één van de nieuwste games leert je kind alles over klanken met de klankenkauwers! Maar wie zijn de klankenkauwers op Squla? Dat zijn de hongerige klankmonsters die ieder van een bepaalde klank houden. En deze monsters moeten gevoed worden met de juiste klank! De uitdaging is dus om de monsters snel en correct te voeden, en zo de hoogst mogelijke score te halen. Klanken en klinkers leren is nog nooit zo leuk geweest!