Dictee

De spellingvaardigheid van je kind zal op de basisschool waarschijnlijk in verschillende soorten dictees worden getest. Een dictee wordt niet alleen afgenomen om de kennis van je kind te testen, maar ook om (nieuwe) doelen te stellen. Je kind krijgt op de basisschool namelijk te maken met verschillende soorten dictees. Om je hier wat meer wegwijs in te maken, zetten we hieronder een aantal dictee soorten op een rijtje. 

Als je kind voor het eerst in aanraking komt met een dictee, is de kans groot dat het om een woorddictee gaat. Dit is namelijk één van de meest simpele dictees. De leerkracht noemt eerst een woord en je kind moet dit vervolgens foutloos schrijven. Naarmate je kind in een hogere groep zit wordt het woorddictee steeds een stukje moeilijker. De leerkracht noemt deze moeilijke woorden dan – los of in zinsverband – op en vraagt je kind vervolgens om het woord op te schrijven.

Waar er bij een woorddictee alleen  een woord wordt genoemd, leest de leerkracht bij een kerndictee een hele zin voor. Nadat de leerkracht de zin heeft voorgelezen, herhaalt hij het kernwoord. Het is de bedoeling dat je kind het woord dat herhaald wordt foutloos schrijft.

Net als bij een kerndictee leest de leerkracht bij een zinsdictee ook een hele zin voor. Bij dit soort dictee is het alleen niet de bedoeling dat je kind één woord opschrijft, maar moet hij de hele zin overnemen. Dit dictee wordt vaak gebruikt bij het oefenen van werkwoordspelling.

Aan de naam van dit dictee kun je al grotendeels afleiden waar het om gaat. Een oefendictee wordt namelijk afgenomen om je kind te leren hoe hij specifieke woorden schrijft. Je kind maakt het dictee individueel, maar dit wordt wel klassikaal nagekeken. Er volgt geen beoordeling. Bij een oefendictee gaat het dus niet om de vraag: hoeveel had je er goed? Maar: wat beheers je al en waar kun je nu verder mee oefenen?

Een signaaldictee wordt gebruikt om de kennis van je kind over spelling te toetsen en te kijken of hij de regels kan toepassen. Tijdens zo’n dictee wordt je kind de ene keer gevraagd om alleen een woord op te schrijven, terwijl hij de andere keer een hele zin moet overnemen. Een signaaldictee kan dus gezien worden als een dictee waarin de bovenstaande dictees gecombineerd worden. Dit dictee wordt vaak afgenomen ter voorbereiding op een controledictee. 

Wanneer je kind na de zomervakantie weer naar school gaat, is de kans groot dat hij al snel onderworpen wordt aan een instapdictee. Vanaf groep 4 wordt dit dictee vaak aan het begin van het schooljaar afgenomen om vast te stellen of je kind alles wat hij vorig schooljaar geleerd heeft over spelling nog weet. Bovendien helpt het instapdictee voor het stellen van doelen waar je kind de rest van het schooljaar aan kan werken.

Naast een oefendictee krijgt je kind op school ook te maken met een controledictee. Het doel van dit dictee verschilt van het doel van een oefendictee. Een controledictee is namelijk wel gericht op het controleren van de spelling. Vaak vormt deze dicteesoort de afsluiting van een blok of hoofdstuk. Er wordt gecontroleerd of ze spellingcategorieën (in de vorm van een woordpakket) beheersen. Het dictee wordt niet klassikaal nagekeken, maar door de leerkracht. Hierdoor krijgt hij een goed beeld van waar je kind staat op het gebied van spelling. Bovendien kan de leerkracht zo bepalen of er nog extra aandacht besteed moet worden aan bepaalde woordsoorten.

Je kind kan op de basisschool ook in aanraking komen met een dictee in spelvorm. Omdat het dictee op deze manier leuker wordt gemaakt, heeft je kind meer motivatie. Het sneeuwbaldictee is een voorbeeld van een dictee in spelvorm. De leerkracht bedenkt evenveel woorden als het aantal leerlingen dat in de klas zit en schrijft deze op een blaadje. Vervolgens krijgt ieder kind een blad. Je kind schrijft het woord op, maakt er een prop van en gooit hem door de klas. Ieder kind raapt nu een blaadje op en schrijft het woord op dat hierop staat.

Spelling is een belangrijk vak op de basisschool. Om de kennis van je kind op dit gebied te testen, wordt er geregeld een dictee afgenomen. Aangezien spelling steeds iets moeilijker wordt naarmate je kind in een hogere groep komt, gaat het niveau van de dictees ook omhoog. De dictees die in groep 3 worden afgenomen, zijn bijvoorbeeld een stuk makkelijker dan de dictees in groep 7. Om je wat meer inzicht in dictees te geven, kijken we hieronder per groep wat het niveau van de dictees is.

Het vak spelling komt voor het eerst echt aan bod in groep 3. Ondanks dat je kind misschien nog niet precies weet hoe hij bepaalde woorden schrijft, worden er in groep 3 toch al dictees afgenomen. In deze dictees komen vooral luisterwoorden aan bod. De dictees worden niet beoordeeld, maar vaak wel klassikaal nagekeken. Heeft je kind een woord verkeerd gespeld? Dan leert hij wat de juiste spelling van het woord is. Naarmate het schooljaar vordert wordt het niveau van de dictees steeds een beetje moeilijker. Op deze manier wordt je kind voldoende uitgedaagd tijdens spelling in groep 3.

Je kind weet wat een dictee is als hij in groep 4 zit. In groep 3 heeft hij er immer al behoorlijk wat gemaakt. Ook tijdens de lessen spelling in groep 4 wordt er regelmatig een dictee afgenomen. Net als in groep 3 oefent je kind in deze groep vooral met luisterwoorden. Dit zijn woorden die je schrijft zoals je ze uitspreekt, zoals kat’ en ‘dun’. Omdat er nogal wat luisterwoorden zijn, worden ze onderverdeeld in verschillende spellingcategorieën. In groep 4 leert je kind vooral de basis van een aantal van deze spellingcategorieën. Naast woorddictees worden er in groep 4 vaak ook zinsdictees afgenomen. Bij deze dictees wordt er niet langer één woord opgeschreven, maar schrijft je kind de hele zin op.

Tijdens spelling in groep 5 ligt de nadruk bij dictees nog vooral op losse woorden. De woorden die je kind op moet schrijven zijn alleen wel wat moeilijker dan in groep 4. Zo oefent je kind in groep 5 bijvoorbeeld met regelwoorden met de stomme e. Regelwoorden zijn woorden die je schrijft volgens bepaalde regels. Zijn kennis over dit onderdeel wordt getoetst met een dictee. Je kind krijgt in groep 5 overigens ook te maken met dictees waarbij het de bedoeling is om hele zinnen op te schrijven in plaats van losse woorden. Naast woord- en zinsdictees komen in groep 5 ook het instapdictee, signaaldictee en controledictee aan bod. 

Je kind weet inmiddels hoe hij luisterwoorden en regelwoorden schrijft. De kennis over deze woorden wordt aan het begin van groep 6 vaak getoetst met een instapdictee. Als blijkt dat je kind hier voldoende kennis over heeft, komen weetwoorden aan bod. Waar er voor het schrijven van regelwoorden allerlei regels zijn, is dit bij weetwoorden niet het geval. Hierbij is het namelijk alleen een kwestie van weten hoe je het woord schrijft. Een voorbeeld van zo’n woord is yoga. Je hoort weliswaar een /j/ als je dit woord uitspreekt, maar toch schrijf je het met een y. Tijdens de dictees bij spelling in groep 6 wordt er bovendien aandacht besteed aan leestekens.

In groep 7 heeft je kind al een behoorlijke basis gelegd. Tijdens de taal– en spellingslessen in groep 7 en 8 draait het vooral om werkwoordspelling. De kennis hierover wordt getoetst door middel van een dictee. Om je kind een handje te helpen bij het spellen van werkwoorden, leert hij in groep 7 ‘t kofschip of ‘t kofschip x. Dit ezelsbruggetje kan je kind gebruiken voor het spellen van zwakke werkwoorden in de verleden tijd en voltooide tijd. Andere zaken die tijdens een dictee in groep 7 en 8 aan bod komen zijn bijvoorbeeld: leestekens, de vervoeging van Engelse werkwoorden, woorden die eindigen op -b, -th en -isch, woorden met een trema (bacteriën) en verkleinwoorden. 

Sinds 1986 is het verplicht om op de basisschool vanaf groep 7 onderwijs in het Engels te geven. Toch starten veel scholen tegenwoordig al eerder met Engelstalig onderwijs. Tijdens de Engelse lessen wordt er niet alleen aandacht besteed aan de betekenis van Engelse woorden, maar ook aan de schrijfwijze ervan. Om te testen of je kind in staat is Engelse woorden te spellen, wordt er ook bij het vak Engels regelmatig een dictee afgenomen. Dit noemen we ook wel een Engels dictee. Net als bij een Nederlands dictee kan ook een Engels dictee op verschillende manieren afgenomen worden.

Wil je samen met je kind oefenen met het dictee? Dan kun je dit op verschillende manieren doen. Om het oefenen leuke te houden, kun je ervoor kiezen om er een spelletje van te maken. Daarnaast kan je kind online oefenen met een dictee.

Thuis een dictee oefenen is bijvoorbeeld handig als je kind bepaalde woorden nog niet onder de knie heeft of zijn kennis over deze woorden verder uit wil breiden. Thuis aan de slag met een dictee kan door woorden op te noemen en je kind deze op te laten schrijven. Er zijn echter ook manieren om op een leuke manier thuis te oefenen met een dictee. Laat je kind bijvoorbeeld een plaatje zien en vraag hem om het woord dat wordt uitgebeeld op te schrijven. 

Wil je kind extra oefenen met het dictee? Ga dan aan de slag op Squla. Luister naar de fragmenten van een skatetoernooi in Europa en typ de woorden mee, test je kennis over luisterwoorden, weetwoorden en regelwoorden of lach je een ongeluk in het moppendictee. Daarnaast kan je kind op Squla het Duur Dictee spelen; een dictee over een raadselachtige som geld. Speel de quiz en ontrafel het mysterie. Spelling oefenen is hierdoor hartstikke leuk. Je kind wil niet alleen graag oefenen, maar slaat de materie ook nog eens beter op. Hierdoor wordt hij langzaam maar zeker steeds beter in spelling en dictees.