Mijn kind kan niet slapen, wat moet ik doen?

Lang wakker liggen is een van de vele slaapproblemen waar kinderen mee te maken kunnen krijgen. Als je kind ‘s nachts niet voldoende slaapt, kan hij hier de dag(en) erna de gevolgen van ondervinden. Zo voelt hij zich waarschijnlijk vermoeid en dat kan ervoor zorgen dat hij minder geconcentreerd is op school. Op de lange termijn kan dit zijn prestaties beïnvloeden. Daarom wil je er als ouder waarschijnlijk voor zorgen dat je kind voldoende slaapt. De onderstaande 15 tips komen in dat geval ongetwijfeld van pas.

Om ervoor te zorgen dat je kind snel in slaap valt, moet je allereerst zorgen voor een fijne slaapplek. Een goed matras, een goed kussen en een goede deken dragen hier een steentje aan bij. Laat je kind bovendien knuffels meenemen naar bed. Omdat knuffels lekker zacht zijn, vinden veel kinderen het fijn om hiermee te slapen. Bovendien zorgen knuffels ervoor dat je kind zich veilig voelt, waardoor hij snel(ler) in slaap valt.

De slaapplek van je kind moet niet alleen comfortabel zijn als je wilt dat hij snel in slaap valt, maar ook rustig. Als je kind constant allerlei geluiden hoort wanneer hij in bed ligt, is het niet gek dat hij de slaap maar moeilijk kan vatten. Probeer geluiden zo veel mogelijk buiten de slaapkamer van je kind te houden. Overweeg in plaats van het raam zelf bijvoorbeeld een rooster open te zetten. Er komt zo toch frisse lucht naar binnen, maar je kind hoort minder omgevingsgeluiden.

Kijkt je kind overdag veel televisie of speelt hij spelletjes op de tablet? Dan is het niet gek dat hij moeite heeft om in slaap te komen. Doordat je kind weinig tot niet beweegt als hij tv kijkt of op de tablet speelt, wordt hij niet moe. Spoor je kind daarom aan om overdag meer te bewegen. Laat hem bijvoorbeeld buitenspelen met vriendjes of vriendinnetjes of ga een stuk met hem wandelen. Doordat je kind energie verbruikt als hij beweegt, is hij ‘s avonds een stuk vermoeider. Hierdoor valt hij waarschijnlijk snel in slaap zodra hij eenmaal in zijn bed ligt.

Overdag is het belangrijk dat je kind voldoende beweegt, maar in de avond moet je juist voor rust zorgen. Als je kind (ook) ‘s avonds nog actief is, ligt hij mogelijk eerst lange tijd te woelen voordat hij eindelijk in slaap valt. Doe ook geen dingen die je kind spannend vindt. Zijn lichaam maakt dan adrenaline aan en door dit stresshormoon is het vaak moeilijker om in slaap te vallen. Zorg in plaats daarvan liever voor ontspanning in de avonduren. Je kind wordt zo langzaam maar zeker vermoeid, waardoor hij mogelijk als een blok in slaap valt als hij eenmaal in bed ligt.

Gaat je kind elke avond op een ander tijdstip naar bed? Dan is dit mogelijk de reden dat hij niet kan slapen. Er is dan namelijk geen sprake van een gezond, biologisch ritme, iets wat van belang is voor een goede nachtrust. Probeer in dat geval eens of het werkt om je kind op vaste tijden naar bed te brengen. Maar hoe laat moet je kind naar bed? Dit bepaal je in principe zelf, maar het is verstandig om rekening te houden met de leeftijd van je kind. Staar je hier overigens niet blind op, maar kijk ook naar zijn slaapbehoefte. Ieder kind is immers anders en de een heeft meer slaap nodig dan de ander. 

Als je kind zaterdag en zondag geen verplichtingen heeft, mag hij in het weekend misschien wat later naar bed en ‘s ochtends langer blijven liggen. Hoewel veel ouders dit doen, is het niet verstandig om van het doordeweekse ritme af te wijken als je kind moeilijk in slaap valt. Doordat hij telkens op andere tijden in en uit bed gaat, ontstaat er geen vast ritme en dat kan het inslapen bemoeilijken.

Kinderen die moeite hebben om in slaap te komen, kunnen baat hebben bij een vast ritueel voor het slapengaan. Laat je kind eerst zijn pyjama aantrekken, help hem daarna bij het poetsen van zijn tanden en stop hem vervolgens in. Lees je kind nu nog een verhaaltje voor of spreek de dag samen door. Geef hem tot slot een dikke knuffel of kus en doe het licht uit. Dit is een voorbeeld van hoe een ritueel voor het slapengaan eruit kan zien. Door iedere avond een vast ritueel te volgen, krijgt het lichaam van je kind het signaal dat het tijd is om naar bed te gaan. Inslapen wordt zo een stuk makkelijker.

In vergelijking met vroeger kijken kinderen tegenwoordig veel vaker en langer naar een scherm. Zo zitten ze soms uren voor de televisie of spelen ze spelletjes op een smartphone of tablet. Tuurt je kind lange tijd naar een scherm voordat hij naar bed moet? Dan kan dit de oorzaak zijn van zijn slaapprobleem.

Als het buiten donker wordt, maakt het  menselijk lichaam melatonine aan. Hierdoor wordt je kind langzaam maar zeker moe. De aanmaak van deze stof wordt geremd door het blauwe licht van beeldschermen. Vandaar dat het niet verstandig is om je kind een smartphone of tablet mee naar bed te laten nemen. Laat hem sowieso in de avond niet te veel naar de televisie kijken of spelletjes spelen op een smartphone, tablet of spelcomputer.

Heeft je kind vaak moeite om in slaap te komen? Dan kun je hem vlak voor het slapengaan in bad doen. Zorg dat het water minimaal 38 graden is op het moment dat je kind erin gaat. Doordat het water net iets warmer is dan de temperatuur van zijn lichaam, verwijden de bloedvaten. Hierdoor daalt de lichaamstemperatuur snel als je kind uit bad komt. Het gevolg hiervan is dat hij slaperig wordt. Als je je kind na een bad in bed legt, is de kans dan ook groot dat hij snel in slaap valt.

Kinderen hebben baat bij structuur en duidelijkheid. Dit bereik je onder meer door regels op te stellen. Hierdoor weten ze namelijk wat ze wel en niet mogen doen. Komt je kind altijd uit bed als hij ‘s nachts niet kan slapen en maakt hij jou dan wakker? Dan kan dit je op den duur gaan frustreren. Overweeg in dat geval om ook regels voor de nacht op te stellen. Maak je kind duidelijk wat het belang is van een goede nachtrust en vertel dat je zelf ook voldoende slaap nodig hebt. 

Vind je kind het lastig om in bed te blijven liggen als hij niet kan slapen of roept hij je telkens als hij de slaap niet kan vatten? Overweeg dan om een ‘bedpas’ in te voeren. Je kind mag elke nacht dan één keer uit bed komen of jou één keer roepen. Als hij dit gedaan heeft, levert hij de pas in. Hierdoor besluit hij misschien om nog even te blijven liggen of niet direct te roepen als hij wakker is. Grote kans dat hij uiteindelijk vanzelf weer in slaap valt, waardoor zowel jij als je kind een goede nachtrust heeft.

Als er veel (dag)licht de kamer van je kind binnenkomt, is dit misschien de reden dat hij niet kan slapen. Hangen er nu nog gordijnen die behoorlijk veel licht doorlaten? Overweeg deze dan te vervangen door verduisterende gordijnen. In vergelijking met bijvoorbeeld vitrage laten deze gordijnen niet of nauwelijks licht door. Zodra je verduisterende gordijnen dicht doet, is het direct donker op de kamer van je kind. Dit is zelfs het geval als het buiten nog licht is. Nieuwe gordijnen zijn misschien een investering, maar ze zorgen er mogelijk wel voor dat je kind sneller slaapt. In het donker vallen de meeste mensen immers sneller in slaap dan in het licht.

In eten en drinken kunnen stoffen zitten die het moeilijker maken om in slaap te komen. Cafeïne is hier een voorbeeld van. De meeste mensen kennen deze stof van koffie, maar het zit ook in cola, energiedrank en chocolademelk. Deze laatste drie dranken zijn geliefd onder kinderen. Het is op zich niet erg als je kind zo nu en dan een glaasje cola of chocomel drinkt, maar het is beter om dit ‘s avonds achterwege te laten. Cafeïne kan er namelijk voor zorgen dat je kind moeilijker in slaap komt. Laat je kind daarom alleen cafeïnevrije dranken drinken in de avond.

Kan je kind niet slapen? Kijk dan eens naar de slaapkamertemperatuur. Een te hoge of te lage temperatuur kan de nachtrust van je kind namelijk beïnvloeden. Over het algemeen geldt dat 18 graden een goede temperatuur voor in de slaapkamer is. Dit geldt zowel voor kinderen als voor volwassenen. De lichaamstemperatuur van je kind kan dan voldoende dalen en dat is een belangrijke vereiste om snel in slaap te vallen.
Als het te warm is in de slaapkamer van je kind, kan hij moeite hebben om in slaap te vallen. Het duurt dan namelijk langer voordat zijn lichaamstemperatuur voldoende gedaald is. Daarbij komt dat de kans op nare dromen en nachtmerries bij kinderen groter is in een warme slaapkamer. Is het warmer dan 18 graden in de slaapkamer van je kind? Zet dan een raam of rooster open. De temperatuur in de ruimte kan dan relatief snel dalen.

Kinderen die lang wakker liggen voordat ze in slaap vallen, zitten misschien ergens mee. Aan jou als ouder de taak om te achterhalen wat dit is. De makkelijkste manier om hierachter te komen, is door het gesprek aan te gaan met je kind. Vraag hem of hij zelf een reden kan bedenken waarom hij niet kan slapen. Geef niet direct tips en adviezen, maar laat je kind hier zelf eerst over nadenken. Als je kind weet waarom hij slecht slaapt, kan hij misschien zelf een oplossing bedenken om dit te verbeteren.

Helaas zijn er genoeg kinderen die niet weten waarom ze niet kunnen slapen. Geldt dit ook voor jouw kind? Dan kunnen jullie samen een aantal dingen uitproberen in de hoop dat het inslapen voortaan sneller gaat. Leg je kind nooit zomaar iets op, maar bespreek dit altijd eerst met hem. Misschien wil hij zelf liever eerst iets anders proberen. Negeer dit niet, want dan krijgt je kind misschien het idee dat je hem niet belangrijk vindt.

Je kind heeft de ene avond waarschijnlijk meer moeite om in slaap te komen dan de andere avond. Heeft hij de hele nacht doorgeslapen? Beloon hem hier de volgende ochtend dan voor. Dit kan bijvoorbeeld door hem een compliment of knuffel te geven of samen iets leuks te doen. Ondanks dat dit maar een klein gebaar is, betekent het vaak veel voor je kind. Zijn zelfvertrouwen krijgt er een boost door en hij ontwikkelt een positief zelfbeeld. Omdat hij het gevoel krijgt dat hij goed bezig is, zal hij steeds vaker proberen om de nacht volledig door te komen. De kans is bovendien groot dat je kind hierdoor snel in slaap valt.

Op het eerste gezicht is deze tip misschien in strijd met tip 3, want je kind beweegt door ontspanningsoefeningen te doen voor het slapengaan. Toch zorgt deze manier van bewegen er juist voor dat je kind sneller in slaap valt. Ligt je kind in bed? Laat hem dan zijn ogen sluiten en noem telkens een ander lichaamsdeel op. Bij het horen van een lichaamsdeel is het de bedoeling dat je kind deze een paar tellen aanspant en vervolgens weer loslaat. Je kind ontspant hierdoor niet alleen, maar wordt ook nog eens sloom. Grote kans dat hij binnen de kortste keren in slaap valt nadat jullie deze ontspanningsoefening gedaan hebben.

De overgang van zomertijd naar wintertijd en andersom kan het slaapritme van je kind verstoren. Zo kan hij na het verzetten van de klok bijvoorbeeld meer moeite hebben om in slaap te komen. Als dit telkens weer het geval is, kun je proberen om het slaapritme al een paar dagen voor het verzetten van de klok aan te passen. 

Wie het slaapritme van zijn kind aan wil passen, kan dit het beste doen door hem drie dagen voordat de tijd verzet wordt een kwartier eerder of later naar bed te brengen. De twee daaropvolgende dagen vervroeg of verlaat je de bedtijd telkens met een kwartier, afhankelijk van of de klok vooruit of achteruit gaat. Hierdoor valt je kind mogelijk sneller in slaap op de dag dat de zomertijd of wintertijd daadwerkelijk ingaat, want hij is er al aan gewend.

Naast kinderen die niet in slaap kunnen komen, heb je ook kinderen die dag in dag uit erg vroeg wakker worden. Geldt dit ook voor jouw kind en is hij met geen mogelijkheid weer in slaap te krijgen? Dan zit er voor jou niets anders op dan wakker blijven. Voor een paar keer is dit niet erg, maar het breekt je waarschijnlijk wel een keer op als het iedere dag hetzelfde liedje is. In dat geval komen de onderstaande tips vast en zeker van pas, want hiermee zorg je dat je kind voortaan minder vroeg wakker wordt.

Als je kind ouder wordt, verandert zijn slaapbehoefte. Oudere kinderen hebben nou eenmaal minder slaap nodig dan jongere kinderen. Breng jij je kind nog op dezelfde tijd naar bed als een jaar geleden? Of heeft hij nog steeds meerdere slaapmomenten per dag? Overweeg dan om zijn slaapritme te veranderen. Zo slaapt je kind ‘s ochtends misschien langer als je hem iets later naar bed brengt of overdag een slaapmoment schrapt.

Veel ouders denken dat het slim is om hun kind ‘s avonds langer wakker te houden als hij altijd vroeg wakker is. Ondanks dat dit misschien logisch lijkt, is het niet verstandig. Door het moment waarop je kind naar bed gaat uit te stellen, kan hij namelijk oververmoeid raken. Je denkt misschien dat dit ervoor zorgt dat hij ‘s ochtends langer slaapt, maar vaak is hij juist nóg eerder wakker. Oververmoeide kinderen slapen namelijk korter. Breng je kind daarom gewoon op zijn vaste tijd naar bed.

Slaapt je peuter ‘s nachts redelijk goed en is hij de laatste tijd flink gegroeid? Dan vind je het misschien tijd om zijn ledikant te vervangen door een ‘groot’ bed. Doe dit alleen niet te snel, want hierdoor kun je namelijk stimuleren dat je kind erg vroeg wakker wordt. Waar peuters niet uit hun ledikant kunnen komen als ze ‘s nachts wakker worden, is dit in een ‘groot’ bed wel mogelijk. Hierdoor kunnen ze gaan dwalen of jou wakker maken. Doordat het bed een stuk groter is dan je peuter gewend is, voelt je kind zich misschien niet veilig. Hierdoor is hij ‘s ochtends waarschijnlijk al vroeg wakker.

Als je van mening bent dat je kind wel erg vroeg wakker is, kun je proberen om afspraken met hem te maken over het tijdstip van opstaan. Zet bijvoorbeeld een wekker op zijn nachtkastje neer of hang een klok op en vertel hem dat hij er om 7 uur uit mag. Leg uit dat de grote wijzer dan op de 12 moet staan en de kleine wijzer op de 7. Kan je kind nog niet klokkijken? Dan kun je eventueel stickers op de klok of wekker plakken bij het juiste getal. Je kunt eventueel ook een wekker zetten en je kind vertellen dat hij pas uit bed mag zodra deze afgaat.

Is je kind nog te jong om een klok of wekker te begrijpen? Dan biedt een slaaptrainer mogelijk uitkomst. Deze speciale kinderwekker is geschikt voor kinderen vanaf 2 jaar. Slaapwekkers geven aan de hand van bijvoorbeeld kleuren aan wanneer je kind op mag staan. Dit apparaat stimuleert je kind om in bed te blijven liggen, ook als hij al wakker is. Hierdoor blijft je kind op den duur mogelijk langer slapen en dat komt ook jouw nachtrust ten goede. Bijkomend voordeel van slaaptrainers is dat ze ook helpen bij het ontwikkelen van tijdsbesef bij kinderen.