Leerplicht en vakantie: dit moet je erover weten & handige tips voor ouders

Als je in Nederland woont en schoolgaande kinderen hebt, kun je niet om de leerplicht heen. Omdat veel ouders hun kinderen rond hun vierde verjaardag voor het eerst naar de basisschool brengen, denk je misschien dat de leerplicht vanaf dat moment geldt. Toch is dit niet het geval, want officieel zijn kinderen die in Nederland wonen namelijk leerplichtig vanaf 5 jaar oud. Hieronder lees je meer over deze wettelijke verplichting. 

De meeste ouders hebben weleens van leerplicht gehoord. In principe is dit niets meer dan de wettelijke verplichting om je kind onderwijs te laten volgen. Dit alles is geregeld in de leerplichtwet. De reden dat deze wet is ingevoerd, is om schooluitval onder kinderen te voorkomen. Bovendien zorgt de leerplichtwet ervoor dat kinderen een betere kans hebben op de arbeidsmarkt als ze eenmaal van school gaan.

Dankzij de leerplichtwet is ieder kind dat in Nederland woont, verplicht om vanaf 5 jaar tot minimaal 16 jaar naar school te gaan. Dit geldt niet alleen voor kinderen met de Nederlandse nationaliteit, maar net zo goed voor kinderen van bijvoorbeeld asielzoekers of vluchtelingen die – al dan niet tijdelijk – in Nederland wonen. 

Als je kind op zijn zestiende minimaal een diploma havo, vwo of mbo niveau 2 heeft, is hij niet langer leerplichtig. Beschikt hij nog niet over een zogeheten startkwalificatie als hij zestien wordt? Dan is hij leerplichtig tot maximaal zijn achttiende verjaardag.

Wie denkt dat ieder kind dat in Nederland woont een startkwalificatie moet hebben, heeft het mis. Er gelden namelijk uitzonderingen voor bepaalde groepen kinderen. Zo geldt de kwalificatieplicht bijvoorbeeld niet voor kinderen in het praktijkonderwijs. Heeft je kind onderwijs gevolgd in het uitstroomprofiel arbeidsmarktgericht of dagbesteding op het voortgezet speciaal onderwijs? Ook dan hoeft hij niet over een startkwalificatie te beschikken. 

Er zijn bepaalde situaties waarin je kind een vrijstelling van de leerplicht kan krijgen. Dit is bijvoorbeeld het geval als hij naar de tandarts of naar de dokter moet. Daarnaast krijgt hij een vrijstelling als hij plichten moet vervullen die voortvloeien uit religie of levensovertuiging. Ook voor een verhuizing, begrafenis of huwelijk kan je kind vrijgesteld worden van de leerplichtwet.

Door de leerplichtwet is het in principe niet toegestaan om je kind thuis te houden als je hier geen geldige reden voor hebt. Wil je gedurende het schooljaar lekker op vakantie en ben je van plan om je kind mee te nemen? Verwacht dan niet dat je dit zonder problemen kunt doen, want er zitten consequenties aan het overtreden van de leerplichtwet.

In sommige gevallen zijn er overigens wel mogelijkheden om buiten de zomervakantie verlof aan te vragen. Dit is bijvoorbeeld het geval als je door je werk in geen enkele schoolvakantie met je gezin op vakantie kunt. Doe je bijvoorbeeld seizoensgebonden werk of beoefen je een beroep waarbij de pieken in de schoolvakanties liggen? Dan kun je toestemming vragen voor verlof buiten de schoolvakanties. Dit is ook het geval wanneer je als zelfstandige werkt en een groot deel van je inkomsten mist als je tijdens de schoolvakanties op vakantie gaat. 

Wil je buiten de zomervakantie om verlof aanvragen? Meld dit dan minimaal acht weken voor vertrek bij de directeur van de school waarop je kind zit. Hij mag je kind één keer per schooljaar maximaal tien dagen vrij geven. Volgens de leerplichtwet is het niet toegestaan om langer op vakantie te gaan. Als je dit toch doet, zitten hier gevolgen aan. Je moet overigens aan kunnen tonen dat het niet mogelijk of nadelig is om in de schoolvakanties met het hele gezin op vakantie te gaan.

Is je kind nog leerplichtig, maar verschijnt hij niet op school en is hier geen geldige reden voor? Dan onderzoekt de school wat er aan de hand is. Vaak wordt hiervoor contact opgenomen met de ouders/verzorgers. Het kan voorkomen dat een leerling vaker ongeoorloofd afwezig is. In dat geval schakelt de school de leerplichtambtenaar in. Hij gaat in gesprek met de leerlingen en zijn ouders. Doel hiervan is om de oorzaak van het verzuim te achterhalen en te voorkomen dat de leerling nog vaker afwezig is.

Het kan voorkomen dat verzuim het gevolg is van problemen thuis of in de persoonlijke situatie van een kind. De leerplichtambtenaar probeert in dat geval om het verzuim terug te dringen door middel van hulpverlening en/of begeleiding. Als blijkt dat de ouders niet of niet genoeg doen om het verzuim van hun kind te stoppen, zijn zij verwijtbaar. De rechter kan hen in dat geval een geldboete opleggen. 

Kinderen ouder dan twaalf jaar kunnen zelf ook strafbaar zijn als het om ongeoorloofd verzuim gaat. Zo kan de rechter of officier van justitie hen bijvoorbeeld een taakstraf opleggen. Wordt het kind begeleid door de jeugdreclassering? Dan is een deel van deze straf in de meeste gevallen voorwaardelijk.

Als het om een zestien- of zeventienjarig kind zonder startkwalificatie gaat, kan de leerplichtambtenaar verzuim ook doorgeven aan de Sociale Verzekeringsbank. Dit gebeurt als er van alles geprobeerd is, maar het niet lukt om de leerling weer naar school te krijgen. De Sociale Verzekeringsbank kan in dat geval de kinderbijslag stopzetten.

Is je kind nog geen zestien of heeft hij nog geen startkwalificatie? Dan is hij leerplichtig. Als je hem gedurende het schooljaar meeneemt op vakantie, ben je als ouder strafbaar. Daarom kun je beter een vakantie inplannen tijdens één van de schoolvakanties als je samen met je kind(eren) op vakantie wilt. Je voorkomt zo niet alleen dat je een boete krijgt, maar je kind mist ook geen belangrijke lesstof. Hierdoor is de kans dat hij overgaat naar het volgende jaar een stuk groter.

Wie lang wacht met het boeken van een vakantie, vist mogelijk achter het net. Dit voorkom je door vroeg te boeken. Als je kind nog leerplichtig is, is het handig om te weten wanneer je precies moet boeken. Daarom zie je hieronder een handig overzicht met de verschillende schoolvakanties per regio voor het schooljaar 2023-2024. Hierdoor weet je precies wanneer jij je kind mee kunt nemen op vakantie zonder dat je de leerplichtwet overtreedt.

Als je nog leerplichtige kinderen hebt, is de kans groot dat je in de zomer op vakantie gaat of een activiteit plant. De meeste kinderen zijn dan immers zes weken vrij, waardoor je redelijk wat mogelijkheden hebt om samen met het hele gezin op vakantie te gaan of iets leuks te doen. Wil je voor aankomende zomer ook een vakantie of activiteit plannen? Dan komen de onderstaande 8 tips vast en zeker van pas.

Aangezien vrijwel alle kinderen in de zomer vakantie hebben, is dit een periode waarin veel gezinnen op vakantie gaan en/of leuke dingen doen. Reden genoeg om niet te lang te wachten met boeken, want dan moet jij je kind(eren) misschien teleurstellen. Weet je al wanneer je weg wilt of iets leuks wilt doen en heb je vrij geregeld van je werk? Boek dan direct, zodat niet alles al vol zit. Een extra voordeel van vroeg boeken is dat je ook nog een stuk goedkoper uit kunt zijn. 

Aan het begin van het schooljaar weet je al precies wanneer je kinderen vakantie hebben, want dit staat vast. Als het bedrijf waarvoor je werkt in de bouwvak dicht is, ga je waarschijnlijk in deze periode op vakantie. Is jouw bedrijf niet dicht tijdens de schoolvakantie(s)? Dan moet je zelf vrij vragen voor een vakantie of een dagje weg met je kinderen. 

Als je veel collega’s met schoolgaande kinderen hebt, kan het lastig zijn om vrij te krijgen. De kans is dan namelijk aanwezig dat jullie in dezelfde periode vakantie willen. Het is een stuk makkelijker als je ruim van tevoren vrij vraagt. Mogelijk ben jij je collega’s dan een stap voor, waardoor de vakantie of het uitje dat je in gedachten hebt gewoon door kan gaan. 

Dit lijkt misschien een open deur, maar het is verstandig om geld aan de kant te zetten als je met je gezin op vakantie wilt of iets leuks wilt doen. Een vakantie of een uitje kan namelijk behoorlijk veel geld kosten. Dit is zeker het geval als je een gezin met meerdere kinderen hebt. Weet je nu al dat je volgend jaar zomer weer op vakantie wilt met het hele gezin? Zet dan elke maand wat geld opzij als die mogelijkheid er is. Je spaart zo namelijk voor je vakantie of het uitje. Hierdoor heb je het geld mogelijk al bij elkaar als je daadwerkelijk moet betalen.

Staat er een vakantie of dagje uit op het programma met het hele gezin? Dan moet je aan van alles en nog wat denken. Dit is zeker bij een vakantie het geval. Uiteraard wil je voorkomen dat je iets vergeet, want dit kan bijzonder vervelend zijn. Maak daarom een checklist ruim voor je vertrekt. Noteer alles wat je te binnen schiet en pak het lijstje erbij als je begint met inpakken. De kans dat je iets vergeet, is op deze manier een stuk kleiner dan wanneer je lukraak spullen inpakt. 

Als je met je kinderen op vakantie gaat, is het belangrijk om aandacht aan hen te besteden. Dit lijkt misschien vanzelfsprekend, maar niet iedere ouder doet dit. Zo zijn er genoeg ouders die tijdens een vakantie hun mail checken op een laptop of tablet of een groot deel van de dag op hun smartphone zitten. Als je dit vaak doet, vindt je kind het misschien niet leuk op vakantie. Dit wil je uiteraard voorkomen. Besteed daarom voldoende tijd aan je kind(eren) als je op vakantie bent.

Tijdens een dagje uit hoef je vaak zelf niet voor vermaak te zorgen, maar tijdens een vakantie is dit wel het geval. Het is namelijk geen pretje als je kinderen constant zeggen dat zij zich vervelen. Neem daarom voldoende spullen mee waarmee je kinderen zich kunnen vermaken. Pak spelletjes in, neem speelgoed mee en koop eventueel iets leuks om ze in de loop van de vakantie mee te verrassen. Doe zelf vooral ook eens mee met spelletjes en/of activiteiten. Je kinderen vinden dit vast en zeker hartstikke leuk.

De meeste ouders maken een planning voor een vakantie of een dagje uit. Zo plan je op vakantie misschien een halve dag in om een bezienswaardigheid te bezoeken. Voor jou is het geen probleem om dit vol te houden, maar vergeet niet dat je ook kinderen bij je hebt. Hun concentratieboog is een stuk korter, waardoor ze vaak sneller uitgekeken zijn op iets. Houd je daarom niet te veel vast aan de planning, maar zorg vooral dat je flexibel bent. Zo blijft de vakantie voor zowel jou als je kinderen leuk. 

Staat er een vakantie met je kinderen op het programma? Dan wil je dat zij een leuke tijd hebben. Logisch, maar denk ook aan jezelf. Voor jou is het immers ook vakantie. Als de hele vakantie in het teken van je kinderen staat, heb je bij terugkomst misschien niet het idee dat je echt tot rust bent gekomen. Plan daarom ook dagen in waarop je niet zoveel doet. Ga op dit soort dagen bijvoorbeeld naar het water. Je hoeft niet bang te zijn dat je kinderen zich hier vervelen, want zij vermaken zich vaak uren in het zwembad of bij de zee. Zelf kun je hier lekker op je handdoekje liggen, zodat je ook het ultieme vakantiegevoel ervaart.

Veel gezinnen met kinderen grijpen de schoolvakanties aan om op vakantie te gaan. Vaak gebeurt dit in de zomervakantie, maar er zijn gezinnen die (ook) in andere schoolvakanties hun koffers pakken om in het binnen- of buitenland vakantie te vieren. Zelf geniet je ongetwijfeld met volle teugen van een vakantie en dat geldt net zo goed voor je kinderen.

Wist je overigens dat een vakantie positieve effecten heeft op je kind? De familieband wordt er bijvoorbeeld een stuk sterker door. Je bent zelf immers ook vrij, waardoor je alle tijd voor je kinderen hebt. Zij vinden dit geweldig en zelf geniet je hier ook van. Misschien besef je hierdoor wel dat je bepaalde zaken in het dagelijkse leven anders aan moet pakken. In dat geval wordt de familieband alsmaar sterker.

Ondanks dat je kinderen tijdens de vakanties niet naar school gaan, hebben schoolvakanties toch een positief effect op het brein van je kind. In deze periode ervaren ze namelijk minder stress en dat komt de creativiteit van je kind vaak ten goede. Plannen gaat hen vaak een stuk makkelijker af dan gedurende het schooljaar en dat geldt ook voor het oplossen van problemen. Je kind heeft in de vakantie immers minder ‘zorgen’ aan zijn hoofd.

Daarbij komt dat de hersenen van je kind op een andere manier gestimuleerd worden als je op vakantie bent. Hij komt in een andere omgeving terecht en leert nieuwe dingen. Dit heeft in veel gevallen een positief effect op het IQ van je kind. Het concentratievermogen van je kind verbetert ook als je op vakantie bent. Brengt je kind 20 minuten in de natuur door? Dan zorgt dit er al voor dat hij zich een stuk beter kan concentreren.

Tot slot heeft vakantie positieve effecten op de sociale vaardigheden van je kind. Op vakantie maken veel kinderen namelijk nieuwe vriendjes en vriendinnetjes. Hiermee kunnen zij zich de hele vakantie vermaken, waardoor zij er vaak positief op terugkijken. Nieuwe vriendjes en/of vriendinnetjes maken op vakantie zorgt er bovendien voor dat je kind meer zelfvertrouwen krijgt.

In veel gevallen heeft een vakantie uitsluitend positieve effecten op je kind, maar er kunnen ook een aantal negatieve effecten optreden. Zo leven kinderen in schoolvakanties vaak minder gezond dan wanneer ze naar school gaan. Veel ouders knijpen een oogje toe en laten hun kind regelmatig chips, snoep, patat en pizza eten. Daarbij komt dat kinderen tijdens de schoolvakanties vaak minder lichaamsbeweging krijgen dan buiten de vakanties om. In de zomervakantie hebben veel sportverenigingen bijvoorbeeld een zomerstop en er zijn geen pauzes meer waarin kinderen naar buiten gaan om te spelen. Hierdoor kan je kind minder gezond terugkeren van vakantie.

Een ander negatief effect van vakantie op je kind is dat zijn slaapritme verstoord kan worden. Op schooldagen gaat hij waarschijnlijk op vaste tijden naar en uit bed. In de vakantie mag je kind waarschijnlijk iets langer opblijven en slaapt hij ‘s ochtends mogelijk (lang) uit. De meeste ouders zien hier geen kwaad in, maar dit kan het slaapritme van je kind verstoren. Omdat je kind bij terugkomst nog in zijn vakantieritme zit, kan dit invloed hebben op zijn dagelijkse leven.

Aangezien kinderen tijdens de vakanties niet naar school hoeven, kijken ze vaak reikhalzend uit naar deze periodes. Dit geldt vooral voor de zomervakantie, want je kind hoeft meerdere weken niet naar school. Toch kunnen schoolvakanties ook een keerzijde hebben, want het leerproces van je kind wordt onderbroken. Dit kan er uiteindelijk toe leiden dat je kind een leerachterstand oploopt.

Is je kind slim? Dan verwacht je misschien niet dat hij na een schoolvakantie ineens minder goed presteert. Toch blijkt uit onderzoek dat Squla en de Universiteit van Amsterdam hielden onder bijna duizend leerlingen dat het juist de slimmere kinderen zijn die na een vakantie de meeste kennis verliezen. Omdat zo’n achteruitgang vaak na de zomervakantie zichtbaar is, staat dit ook wel bekend als ‘zomerdip’. 

De voornaamste oorzaak van een zomerdip is dat kinderen in de vakantie vaak maar weinig oefenen met de vakken waar ze al goed in zijn. Omdat ouders denken dat hun kind het al onder de knie heeft, besteden ze er geen aandacht aan. Als je kind na de zomervakantie weer naar school gaat, heeft hij misschien ineens moeite met een vak waar hij voor de zomer nog zo goed in was. Dit kan uiteindelijk tot een achterstand leiden.

Zoals je hierboven al kon lezen, kan een vakantie ervoor zorgen dat je kind een achterstand oploopt op school. Je verkleint deze kans door in de vakanties ook aandacht aan school te besteden. Dit is waarschijnlijk niet iets waar je kind op zit te wachten, maar het is beter voor hem. Wil je educatieve activiteiten tijdens de vakantie(s) stimuleren, maar weet je niet precies hoe je dit aanpakt? Dan komen de onderstaande tips van pas.

Een goede manier om de hersenen van je kind tijdens de schoolvakanties te stimuleren, is door spelletjes te spelen. De meeste kinderen associëren spelletjes niet met leren, waardoor ze er waarschijnlijk geen probleem van maken om ze te spelen. Grijp deze kans daarom met beide handen aan, want je kind kan veel leren van spelletjes.

Heeft je kind moeite met rekenen? Dan zijn Regenwormen en Monopoly leuke spellen om te spelen. Bij het eerste spel moet je kind het totaal van meerdere dobbelstenen bij elkaar optellen, terwijl hij bij het tweede spel rekent met geld. Wie zijn kind wil laten oefenen met taal, kan bijvoorbeeld Scrabble meenemen op vakantie.

Wie denkt dat spelletjes spelen alleen iets is voor op de bestemming zelf, heeft het mis. Je kunt onderweg namelijk al beginnen. Ga je met de auto op vakantie? Laat je kinderen dan plaatsnaambordjes lezen of raden wat de betekenis van verschillende verkeersborden is. Daarnaast kun je een spelletje spelen met de nummerborden van auto’s. Laat je kind bijvoorbeeld zinnetjes en/of sommetjes maken met de letters en getallen van nummerborden die je onderweg tegenkomt. ‘Ik zie, ik zie wat jij niet ziet’ is ook een leuk en leerzaam spel voor onderweg.

Als je op vakantie bent, ben je ongetwijfeld ook van plan om de nodige uitstapjes te maken. Je wilt immers wel wat zien van de omgeving waar je bent. Neem je kinderen vooral mee als je op pad gaat, want zij kunnen hier veel van leren. Ga je naar een historische bezienswaardigheid? Dan leren je kinderen wat over de geschiedenis. Laat ze zelf vooral op ontdekkingstocht gaan, maar vergeet niet om ze ook het een en ander te vertellen.

Gaan jullie te voet langs verschillende bezienswaardigheden en zijn je kinderen al wat ouder? Laat ze dan navigeren. Een kind dat navigeert moet extra alert zijn, want hij wil niet dat jullie verkeerd lopen. Je kunt je kind laten navigeren aan de hand van de bordjes, maar ook met behulp van een (digitale) kaart.

Lezen draagt bij aan de mentale ontwikkeling van je kind. Zijn belevingswereld wordt er groter door en bovendien breidt hij zijn woordenschat uit door regelmatig een boek te lezen. Daarom is het verstandig om ook een aantal boeken mee te nemen als je met je kind op vakantie gaat. Pak niet lukraak wat boeken in, maar laat je kind zelf kiezen. De kans dat hij daadwerkelijk gaat lezen op vakantie is dan een stuk groter, want hij heeft boeken mee die hij leuk vindt.

Het is verstandig om je kind tijdens de vakantie iedere dag te laten lezen. Doe dit bijvoorbeeld op vaste momenten, zoals vlak voor het slapengaan. Als jij je kind laat lezen voordat hij gaat slapen, valt hij bovendien vaak sneller in slaap. Kan je kind zelf nog niet lezen? Lees hem dan voor uit een boek dat hij zelf kiest. Voorlezen draagt namelijk ook bij aan de ontwikkeling van je kind.

Heeft je kind een tablet of een smartphone? Dan moet deze waarschijnlijk mee op vakantie. Op zo’n apparaat kunnen ze spelletjes spelen en filmpjes kijken. Vandaar dat een tablet of smartphone vaak veel gebruikt wordt tijdens de vakantie. Als je kind constant op YouTube of TikTok zit, frustreert dit jou misschien. Toch kun je deze interesse in je voordeel gebruiken, want op deze platformen staan namelijk ook talloze filmpjes waar je kind iets van op kan steken.

Om te voorkomen dat je kind op vakantie uren achtereen met een tablet of smartphone in de weer is, doe je er goed aan om afspraken over het gebruik ervan te maken. Spreek bijvoorbeeld af dat je kind maximaal een uur per dag filmpjes mag kijken op het apparaat. Sta bovendien niet toe dat je kind een tablet of smartphone mee naar bed neemt. Het blauwe licht dat deze apparaten uitstraalt, kan er namelijk voor zorgen dat je kind minder goed in slaap komt.

Tijdens schoolvakanties wil je kind waarschijnlijk niet aan school denken. Toch is het verstandig om oefenmomenten in te plannen, zeker tijdens de zomervakantie. Doe je dit niet? Dan kan je kind het nieuwe schooljaar beginnen met een achterstand. Als jij je kind voorstelt om in de vakantie voor school bezig te gaan, stuit je ongetwijfeld op weerstand. Je kind heeft namelijk geen zin om met zijn neus in de boeken te zitten. Gelukkig hoeft dit ook niet, want er zijn genoeg andere manieren waarop je kind kan oefenen met bepaalde vakken.
Neem je een tablet of smartphone mee op vakantie? Dan kun je zo’n apparaat inzetten om je kind te laten oefenen met specifieke vakken. Er zijn namelijk allerlei apps waarmee je kind kan leren door spelletjes te spelen. Als je internet hebt op je vakantiebestemming, kun jij je kind bovendien de quizzen van Squla laten spelen. Je kind leert zo spelenderwijs, waardoor hij het waarschijnlijk niet erg vindt om voor school bezig te zijn.