Alles over zomertijd en wintertijd en de effecten bij kinderen

De basis voor de zomertijd en de wintertijd werd al in 1784 gelegd door Benjamin Franklin. In de zomermaanden stond deze Amerikaan om 6 uur ‘s ochtends op en toen scheen de zon al fel. Daarom vond Franklin dat mensen best wat eerder op konden staan. Dit verkondigde hij weliswaar in een artikel, maar hier werd niets mee gedaan.

Het duurde uiteindelijk nog tot 1907 voordat er voor het eerst iemand echt opperde om een zomer- en wintertijd in te voeren. Dit voorstel kwam van de Brit William Willet. Zijn idee was om de klok in de zomermaanden in vier weekenden 20 minuten vooruit te zetten. Dit werd gecompenseerd door de klok in vier weekenden in september weer 20 minuten achteruit te zetten. Ondanks dat er veel voorstanders waren, werd het idee van Willet niet ingevoerd.

De eerste echte zomertijd werd tijdens de Eerste Wereldoorlog ingevoerd door Duitsland. Dit gebeurde op 30 april 1916. Door de klok een uur vooruit te zetten, leefden mensen langer in het licht en waren er minder kolen nodig. Deze zomertijd werd in principe alleen voor Duitsland zelf en het bezette België en Frankrijk ingevoerd, maar een dag later volgde Nederland dit voorbeeld. In Groot-Brittannië werd drie weken later ook de zomertijd ingevoerd.

Ook ten tijde van de Tweede Wereldoorlog had Duitsland invloed op de zomertijd. Op bevel van de Duitse bezetters werd de klok in Nederland een uur en veertig minuten vooruit gezet, zodat het in Nederland even laat was als in Duitsland. In 1946 werd de zomertijd in Nederland echter weer afgeschaft. Na afloop van de Tweede Wereldoorlog kenden we ruim 30 jaar alleen wintertijd. 

Toen in 1973 de oliecrisis uitbrak, werd er weer volop gediscussieerd over energiebesparing. Als reactie hierop besloten veel landen in 1977 om de zomertijd weer in te voeren. Doordat mensen meer in het licht leefden, was er minder energie nodig. Sindsdien is men niet meer gestopt met het verzetten van de klok, waardoor we nu nog steeds zomertijd en wintertijd kennen.

De wintertijd is de standaardtijd en de zomertijd is sinds 1980 Europees geregeld. Hierdoor verzetten bijna alle landen binnen de Europese Unie twee keer per jaar de klok. In het voorjaar wordt de klok een uur vooruit gezet. Dit gebeurt standaard in het laatste weekend van maart. Vanaf dat moment is er sprake van de zomertijd. In deze periode is het ‘s ochtends een uur later licht en ‘s avonds een uur later donker. De klok gaat in het laatste weekend van oktober een uur terug. Vanaf dat moment is er weer sprake van de wintertijd.

Ondanks dat de zomertijd sinds 1980 Europees geregeld is, bestaat er veel discussie over binnen Europa. Zo diende de Europese Commissie in 2018 een verzoek in om de verplichte zomer- en wintertijd met ingang van 2019 af te schaffen. Uiteindelijk werd dit voorstel doorgeschoven naar 2021, maar inmiddels is er nog steeds geen definitief oordeel geveld.

Als de zomertijd daadwerkelijk wordt afgeschaft, mogen de lidstaten van de Europese Unie zelf bepalen welke tijd zij invoeren. Helemaal vrij zijn landen overigens niet, want de Europese Commissie wil voorkomen dat de tijden binnen Europa na afschaffing van de zomertijd sterk van elkaar verschillen. 

Net als de andere lidstaten heeft ook Nederland aangegeven meer tijd nodig te hebben om onderzoek te doen naar het afschaffen van de zomertijd en de wintertijd. Het kabinet heeft in ieder geval al wel laten weten dat het niet wil dat de tijden in de landen om ons heen sterk van elkaar verschillen.

Als de klok van zomertijd naar wintertijd gaat of andersom, hebben de meeste mensen een paar dagen nodig om hieraan te wennen. Dit geldt niet alleen voor volwassenen, maar zeker ook voor kinderen. De zomertijd en de wintertijd kunnen zelfs behoorlijk veel effect hebben op kinderen. Om je hier wat meer inzicht in te geven, worden de belangrijkste effecten van de zomertijd en de wintertijd op kinderen hieronder behandeld.

Voor kinderen is een vast slaapritme belangrijk. Vandaar dat veel ouders met vaste bedtijden werken. Doe je dit ook? Dan krijgt je kind waarschijnlijk voldoende slaap, waardoor hij iedere ochtend uitgerust opstaat. Na het verzetten van de klok is dit niet vanzelfsprekend. Het slaapritme van je kind wordt namelijk verstoord als de tijd een uur vooruit of achteruit gaat. Daarnaast kunnen er nog andere slaapproblemen ontstaan als de klok verzet wordt.

Het verzetten van de klok heeft bovendien invloed op het bioritme van kinderen. De fysieke klok gaat weliswaar een uur vooruit of achteruit, maar dit geldt niet voor de biologische klok van je kind. Hierdoor kan hij ‘s avonds meer moeite hebben om in slaap te vallen en komt hij ‘s ochtends misschien moeilijker zijn bed uit. Daarom lijkt het je misschien handig om het slaapritme van je kind aan te passen, maar dat is het niet. Breng je kind gewoon op ‘vaste’ tijden naar bed, want zo houd je zijn slaapritme intact.

Je verwacht het misschien niet, maar het verzetten van de klok kan ook invloed hebben op de stemming van je kind. Zo zijn veel kinderen bijvoorbeeld een stuk humeuriger nadat de wintertijd is ingegaan. Dit is op zich niet gek, want het is ‘s ochtends vaak lang donker en ‘s avonds niet lang licht. Bovendien zijn kinderen vaak overprikkeld in de eerste dagen nadat de klok verzet is. Dit wordt vaak veroorzaakt door een tekort aan slaap of een onrustige nacht.

Veel kinderen ervaren ook problemen op school in de dagen nadat de klok verzet is. Als je kind slecht geslapen heeft, is hij waarschijnlijk vermoeid. Dit zorgt ervoor dat hij in de klas minder geconcentreerd is dan gebruikelijk. Let je kind niet goed op? Dan blijft de stof minder goed hangen en dat kan uiteindelijk invloed hebben op zijn schoolprestaties. Kortom: de zomertijd en de wintertijd hebben behoorlijk veel effect op kinderen.

Zoals je hierboven al kon lezen, heeft het verzetten van de klok aardig veel invloed op een kind. Gelukkig kun je als ouder helpen om je kind makkelijker aan de nieuwe tijd te laten wennen. Weet je niet hoe je dit aanpakt? Dan bieden de onderstaande 8 tips uitkomst. 

In de zomer kan het ‘s ochtends al vroeg licht worden en valt de duisternis vaak pas laat. Als je niet wilt dat dit het slaapritme van je kind beïnvloedt, is het verstandig om verduisterende gordijnen te gebruiken. Deze gordijnen laten weinig tot geen licht door, waardoor je kind hier weinig last van heeft. Laat je kind overigens niet te lang in bed liggen, want dan verstoor je zijn slaapritme. Open de gordijnen daarom op de tijd dat je kind normaal ook wakker wordt. 

Als de klok een uur achteruit is gegaan, is het ‘s ochtends langer donker. Hierdoor heeft je kind misschien meer moeite om wakker te worden. Laat hem niet langer slapen dan anders, maar wek hem op zijn ‘vaste’ tijd. Om ervoor te zorgen dat hij sneller actief wordt, doe je direct de lamp aan op zijn slaapkamer als je hem wekt.

Na het verzetten van de klok hebben sommige ouders de neiging om hun kind langer wakker te houden. Zij denken dat dit een positief effect heeft op het slaapritme van hun kind, maar vaak werkt langer wakker houden juist averechts. Zie je dat je kind moe is, maar is het eigenlijk nog geen tijd om naar bed te gaan? Breng hem dan toch, zodat hij lekker kan slapen.

Om de effecten van het verzetten van de klok op je kind te beperken, kun je met vaste avondrituelen gaan werken. Als je kind iedere avond eerst zijn pyjama aantrekt, hij vervolgens gaat tandenpoetsen en je hem daarna een verhaaltje voorleest, komt hij in de ‘slaapmodus’ terecht. Hierdoor valt je kind – ongeacht of het zomertijd of wintertijd is – waarschijnlijk iedere avond snel en rustig in slaap. 

Weet je uit het verleden dat je kind moeite heeft met de overgang van zomertijd naar wintertijd of andersom? Laat hem een paar dagen voor het verzetten van de klok dan al aan de nieuwe tijd wennen. Breng hem drie dagen voordat de klok verzet wordt een kwartier eerder of later naar bed en vervroeg/verlaat dit de volgende twee dagen telkens met een kwartier. Je kind went zo geleidelijk aan de nieuwe tijd. 

Of het nu zomertijd of wintertijd is, het is belangrijk dat je kind uitgerust naar bed gaat. Laat hem daarom geen actieve dingen meer doen als het bijna bedtijd is. Doe je dit wel? Dan komt hij moeilijker in slaap dan wanneer je kind rustig naar bed gaat. Na het verzetten van de klok kan het helpen om in de ochtend samen een activiteit te doen. Op deze manier went de biologische klok van je kind namelijk sneller aan de nieuwe tijd. 

Sommige ouders brengen hun kind eerder of later naar bed in de dagen voordat de klok verzet wordt. Ben je hier geen fan van? Dan kun je proberen om de tijden van de lunch of het avondeten aan te passen. Als de klok van zomertijd naar wintertijd gaat, eet je één, twee of drie dagen voor het verzetten een half uurtje eerder. Gaat de klok een uur vooruit? Dan kun je beide maaltijden 30 minuten verlaten.

De klok wordt altijd in het weekend verzet, om precies te zijn in de nacht van zaterdag op zondag. Als jullie de dag na het verzetten niets op de planning hebben staan, kun je overwegen om lekker rustig aan te doen. Probeer ook in de eerste dagen na het verzetten van de klok niet al te veel te plannen. De meeste kinderen wennen dan relatief snel aan de zomer- of wintertijd.