Doubleren na de Coronacrisis? Do or don’t?
Juf Shelby
Ben je bang dat je kind blijft zitten dit schooljaar? Of denk je dat er een leerachterstand is bij je kind na de Coronacrisis? Bij ons op school wordt er momenteel veel gesproken over doubleren. Daarom vertel ik je in dit blog alles over doublures en de afwegingen die scholen maken na de Coronatijd.
Waarom laten scholen kinderen doubleren?
In ieder leerjaar komen bepaalde basisvaardigheden aan bod die kinderen moeten beheersen. Natuurlijk wordt er rekening gehouden met verschillen tussen kinderen. Per leerjaar zijn er een aantal minimumdoelen waarvan je hoopt dat de klas die beheerst om het jaar daarna op verder te bouwen. Dit is vooral als de school werkt met het leerstofjaarklassen systeem (leerlingen zijn dan op leeftijd bij elkaar in een groep ingedeeld).
Sommige kinderen ontwikkelen zich in een ander tempo en hebben wat meer leertijd nodig. Dan is een extra jaar opnieuw aanbieden van de leerstof soms helpend om de vaardigheden eigen te maken. Echter de overweging van een doublure hangt van nog veel meer factoren af.
Afwegingen om te doubleren
- De emotionele ontwikkeling: doet het kind jonger voor dan zijn leeftijdsgenootjes en is het speelser, dan is dat vaak een reden dat een kind wellicht wat meer tijd nodig heeft en ook sociaal-emotioneel gezien goed past in een jongere groep.
- Geboortedatum: kinderen die in oktober, november of december instromen in groep 1 gaan soms het schooljaar daarop al naar groep 2. De oude ‘1 oktober regeling‘ geldt op de meeste scholen niet meer; er wordt naar de ontwikkeling van het kind gekeken. Dit kan betekenen dat je kind dus een ‘jonge’ leerling is en na een half schooljaar groep 1 al naar groep 2 gaat.
- Zelfvertrouwen: een onzeker kind, of een kind die een moeilijke tijd heeft gehad (bijv. echtscheiding van ouders) kunnen een reden zijn om ondanks grote leerachterstanden toch niet te laten doubleren. Dit kan namelijk nog eens een extra negatief effect hebben op het zelfvertrouwen wat er voor zorgt dat je kind ook niet tot leren komt.
- Wisseling van school: bij de instroom van nieuwe leerlingen wordt soms de keuze gemaakt om te doubleren: kinderen hebben nog geen bestaande vriendschappen opgebouwd omdat ze ‘nieuw’ zijn. Instromen op het juiste niveau als er veel leerachterstanden zijn kan dan een goed moment zijn.
- Intelligentie: Als er een intelligentie-onderzoek is afgenomen, is er meer bekend over de manier van leren van je kind. Kinderen met een lage IQ score kunnen bijvoorbeeld juist ‘handelend’ heel sterk zijn en later wellicht uitblinken in een praktisch beroep. Deze kinderen komen dan misschien niet tot hoge prestaties bij rekenen en taal, maar hebben hun kwaliteiten op een ander vlak liggen. Ze zullen na het basisonderwijs instromen bij een praktijkschool en je ‘kwelt’ ze eerder met 9 jaar onderwijs i.p.v. 8 jaar. Daarnaast is het leerrendement bij een ‘zeer moeilijk lerend kind’ vaak zo laag, dat de achterstanden na een jaar doubleren niet ingehaald worden. Het heeft dan weinig nut om te doubleren.
- Andere diagnoses: is er sprake van een vastgestelde diagnose zoals dyslexie of oogproblemen en heeft dat je kind enorm belemmerd om dingen te leren voordat de officiële diagnose gesteld is? Dan kan dat een reden zijn om het jaar over te doen. Anderzijds is dyslexie niet te ‘genezen’ dus ook niet met een jaar doubleren. Het is logisch dat er bij een dyslectische leerling een leesachterstand is, dus je kijkt dan vooral naar de achterstanden op de andere vakken.
- Persoonlijke groei: op het basisonderwijs zitten kinderen die straks uitstromen naar praktijkonderwijs, VMBO, HAVO, VWO of Atheneum allemaal bij elkaar in de klas. Kinderen zullen daarom ook op toetsen verschillend scoren. Belangrijk is om te kijken naar de persoonlijke groei die een kind t.o.v. zichzelf laat zien. Is er sprake van groei? Of stagneert de ontwikkeling?
Wanneer een leerling zwak is in één vak, kan het meestal wel door naar de volgende klas. Eventueel met een aangepast programma of leerlijn voor het betreffende vak. Is een leerling zwak in meerdere vakken, dan kan dit een reden zijn tot zittenblijven. Leerlingen die ‘op hun tenen moeten lopen’ in het schooljaar dat zij blijven zitten, hebben bij herhaling van dat jaar een kleine voorsprong op hun medeleerlingen, wat een positief effect kan hebben op hun zelfvertrouwen. Als zittenblijvers echter daarna weer nieuwe leerstof aangeboden krijgen wordt deze voorsprong weer minder.
In welke groep kun je het beste blijven zitten?
Er wordt in onderwijsland vaak gesproken over welk jaar ‘ideaal’ is om te doubleren. Vaak zijn zwakke lezers in groep 3 net te goed om geheel groep 3 over te doen. Groep 3 begint namelijk weer van voor af aan met woordjes lezen en die basis hebben kinderen vaak wel onder de knie. Het stapje daarna van zinnen lezen en het leren rekenen zit ook in de groep 4 lesstof. Waardoor dat een ‘ideaal’ schooljaar is om te doubleren. Dit geldt ook voor groep 5 wat een basisjaar is met leerstof die je nodig hebt in de bovenbouw.
Ook een verlengd kleuterjaar wordt regelmatig toegepast. In de kleuterklas is soms beter zichtbaar dat een kind sociaal emotioneel nog niet toe is aan het leerproces in groep 3. Redenen voor een verlengd kleuterjaar zijn bijvoorbeeld:
- Nog niet toe zijn aan de cognitieve eisen van groep 3.
- Een zwakke werkhouding: het kind speelt nog erg graag.
- De motorische, emotionele en sociale vaardigheden van het kind zijn nog onvoldoende ‘gerijpt’ (Bouwman, 2016)
- Er is sprake van (taal)achterstanden.
Doubleren na groep 6 is zeldzamer. Soms wordt er in de bovenbouw gewerkt met eigen leerlijnen zodat kinderen met aangepaste einddoelen uitstromen naar het voortgezet onderwijs. Daarnaast wordt in de bovenbouw duidelijker welk vervolgonderwijs passend kan zijn. Kinderen die uitstromen naar het VMBO hoeven niet alle doelen van groep 8 behaald te hebben. Dit betekent dat als ze voor een aantal vakken op eind groep 6 niveau zitten ten tijde van groep 8; dit ook al aansluit op het VMBO-BB niveau van het voortgezet onderwijs.
Doubleren na de Coronatijd
Het beleid om te doubleren is op elke school anders. Bij ons op school hebben we als één van de criteria aangehouden dat er vóór de Coronacrisis ook al sprake moest zijn van (leer)problemen die al besproken waren met de IB-er en/of ouders. Normaal gesproken waren gesprekken over doublure rond het tweede rapport met ouders besproken; een achterstand zie je als leerkracht namelijk al langer en niet pas na de Coronacrisis.
Wel kan het zo zijn dat je kind voor de crisis een al een ‘twijfelgeval’ was, en dat deze tijd helaas nog een extra negatief effect heeft gehad. Waren de achterstanden t.o.v. de klas al groot en wordt het verschil nu nog groter dan is het misschien beter om dit jaar nog eens te herhalen.
Alleen een achterstand ontstaan door de Coronacrisis wordt door de meeste scholen niet enige indicator gebruikt gelukkig. Kinderen zijn flexibel, na orkaan Katrina hadden de kinderen in Florida ook ruim 7 weken geen onderwijs gehad, maar bleek uit onderzoek van John Hattie dat de kinderen een groot herstelvermogen hadden. Kinderen zijn flexibel en kunnen hun achterstand ook weer inhalen, ook in het leerjaar daarna. Lees ook mijn blog over leerachterstand na de Coronacrisis.
LVS toetsen na de Coronatijd
De Leerlingvolgsysteemtoetsen (LVS toetsen) zoals CITO toetsen worden normaal gesproken in de periode januari en juni afgenomen. Cito heeft scholen geïnformeerd dat de juni toetsen ook in september afgenomen kunnen worden met een aangepaste normering omdat de afnamedatum veranderd is. Toch nemen veel scholen de toetsen in juni af. Kinderen zitten nu weer enkele weken in het onderwijsproces en de toetsen kunnen juist nu een beeld geven van waar de kinderen staan. Een (Cito) toets score alleen is niet de enige indicator om te doubleren maar kan wel het beeld verhelderen. Daarnaast is het een mooie beginmeting waar de kinderen staan voor de leerkracht van het jaar daarna.
Wel of niet doubleren?
Het blijft een moeilijke keuze of het voor een kind beter is om wel of niet te doubleren. Voor jou als ouder, maar ook voor de leerkracht. Er zijn altijd voor- en tegenargumenten. En ook de situatie van het schooljaar speelt mee:
- Groepsgrootte van de nieuwe groep of de groep om te doubleren
- De klik met de huidige leerkracht. Een positieve relatie tussen leerkracht-leerling is namelijk zeer effectief, vooral voor de kwetsbare leerlingen.
- De mogelijkheid van extra ondersteuning
Toch denk ik dat als de twijfel om wel of niet te doubleren zo groot is, je toch de overweging moet maken om door te stromen naar de volgende groep. De leerresultaten van de zittenblijvers zijn volgens Pameijer (2018) over het algemeen in het zittenblijfjaar wel beter dan die van hun jongere klasgenoten. Deze voorsprong wordt echter kleiner als ze ouder worden.
Hoe bespreek je het met je kind?
Leerlingen ervaren zittenblijven vaak als negatief en het tast hun zelfbeeld aan. ‘Ik kan niet zo goed leren als de leerlingen die overgaan’. Zeg dus nooit tegen je kind dat als hij niet goed zijn best doet; hij misschien blijft zitten. Want als je kind echt moet blijven zitten; zal het voelen dat hij/zij faalt. Als je ziet dat je kind en de school hun best doen, heeft het geen enkele zin om je kind sancties op te leggen of op andere manieren onder druk te zetten. Het kind heeft de steun van thuis juist hard nodig. Juist als het naar eigen gevoel gefaald heeft op school. Bespreek met je kind op een positieve manier dat doubleren helemaal niet erg is.
Dit blog is geschreven door Shelby Vos-van Andel, leerkracht en Intern Begeleider groep 5-8 in het basisonderwijs.
Geraadpleegde bronnen:
– Bouwman, A. (2016). Kleuterverlenging: zinvol of niet https://www.cps.nl/blog/2016/04/12/Kleuterverlenging-zinvol-of-niet, geraadpleegd op: 22-6-2020
– Pameijer, N, (2018) Doubleren of doorstromen: wat is zinvol in het primair onderwijs?, https://wij-leren.nl/doubleren-doorstromen-zittenblijven-voordelen-nadelen.php, geraadpleegd op 22-6-2020
– Vos – van der Hoeven, T. (2012), Ik moet je iets vertellen, https://www.opvoedadvies.nl/slechtnieuws.htm geraadpleegd op: 22-6-2020
Ontdek motiverende quizzen en games.
Twijfel je? 14 dagen geldteruggarantie!