Na de Coronacrisis: een leerachterstand of niet?

Een leerachterstand is een achterstand op een bepaald leergebied (bijv. lezen, spelling, rekenen) die een kind heeft ten opzichte van ‘de gemiddelde leerling’ met dezelfde leeftijd en hetzelfde genoten onderwijs. Een leerachterstand wordt bepaald aan een ‘normgroep van het gemiddelde’.

De norm in onderwijs is bijvoorbeeld de leerstof die voor het einde van het schooljaar beheerst moet worden. Het lesprogramma is zo opgesteld dat een gemiddeld kind bijvoorbeeld aan het einde van groep 3 AVI niveau E3 kan lezen. Wanneer je kind meer kan spreek je over een voorsprong en wanneer dit nog niet lukt een achterstand. Vergeet niet dat ALLE kinderen deze Coronacrisis hebben meegemaakt, dus kunnen we ze eigenlijk niet helemaal vergelijken met het normale ‘gemiddelde’, toch?

Ondanks alle inspanningen van leerkrachten in de afgelopen tijd, is het afstandsonderwijs uiteraard anders geweest dan wanneer de scholen gewoon open waren. Het lesaanbod is aangepast, de instructies waren ‘anders’ bijvoorbeeld digitaal. Ook hebben niet alle kinderen aan het thuisonderwijs deel kunnen nemen. De Onderwijsraad (2020) schrijft in een briefadvies dat het aannemelijk is dat (bepaalde groepen) kinderen een leerachterstand kunnen oplopen door de Coronacrisis. De geplande leerstof is in de afgelopen periode niet geheel optimaal behandeld en eerder opgedane kennis kan weggezakt zijn. Maar ook zijn er kinderen die juist profiteren van grotere zelfstandigheid en vrijheid in deze crisis en hierdoor zich juist beter ontwikkelen. Het is dus per kind verschillend. Voor iedereen is de leercurve anders geweest. Maar dit betekent niet dat kinderen niets geleerd hebben. Ze hebben ook juist veel andere vaardigheden geleerd.

Na Orkaan Katrina waren er kinderen die 3 tot 7 weken geen onderwijs hadden gehad, ook niet op afstand. John Hattie heeft een artikel geschreven waarin hij benadrukt dat vanuit eerdere crisissituaties duidelijk wordt dat kinderen een groot herstelvermogen hebben. Na verloop van tijd bleek hun achterstand minimaal en kinderen herstelden verrassend snel. Wel bleek uit zijn artikel dat kinderen die vóór een crisis al problemen hadden, na afloop meer symptomen lieten zien van stress, woede, angst, depressie en eenzaamheid.

Kortom kinderen zijn flexibel, laten we dan ook nu in de opstart flexibel zijn! Het is nog geen zomervakantie en er zijn nog een aantal schoolweken te gaan. Het is uiteraard wel zo dat er kinderen en gezinnen zijn voor wie deze situatie ronduit rampzalig is geweest zij hebben natuurlijk wel extra aandacht nodig.

School is niet alleen leren rekenen en lezen. Het is zoveel meer wat je leert voor je plekje in de samenleving. Je kunt de basisschool als oefenplaats zien voor het functioneren in de samenleving. Het ontwikkelen van jezelf als individu.

Een achterstand heeft ook alles te maken met wat je als visie op onderwijs hebt. Is je insteek: ‘zo hoog mogelijk scoren op toetsen en daarmee een zo hoog mogelijke vervolgopleiding kunnen doen? Of is je visie op onderwijs breder?

In de afgelopen periode zijn we ons misschien wel bewuster geworden van ‘wat er werkelijk toe doet’. We vragen naar elkaars gezondheid en wensen elkaar het beste toe. We proberen goed voor onszelf en voor elkaar te zorgen. ‘Blijf gezond‘ en ‘We zijn er voor elkaar‘. En ook worden we ons bewust van onze invloed op het milieu. Veel gesprekken gaan nu over het feit dat deze tijd waarschijnlijk erg goed is voor onze planeet en onze bewustwording.

Deze ‘reset’, is misschien wel precies wat we nodig hadden om in te zien dat we niet op alle vlakken goed bezig waren met elkaar en dat we kennelijk best met minder reizen en consumeren kunnen leven. Is dat ook niet een hele wijze levensles die we onze kinderen nu mee geven? Misschien stond het rekenen en lezen nu op een lager pitje, maar er is zoveel meer geleerd over het leven!

Veel scholen hebben de eerste weken gebruikt om de kinderen eerst weer te laten wennen op school en aan elkaar. Er zijn gesprekjes gevoerd over hoe de afgelopen tijd ervaren is door de kinderen. Er is op veel scholen aandacht besteed aan de sfeer in de groep en het weer omgaan met elkaar. In 50% van de tijd zijn zoveel mogelijk instructies gegeven of herhaald.

Bij ons op school is hierbij ook een deel van de lesstof van het thuisonderwijs nog eens herhaald. Dit geeft de leerkrachten een beeld wat er wel/niet is begrepen en is een startpunt om verder te gaan. Wij hebben bewust niet gekozen om meteen de eerste weken te gaan toetsen. Eerst weer wennen en een beginsituatie krijgen. Gelukkig gaan de scholen binnenkort weer volledig open waardoor ook het lesprogramma op school weer langer wordt.

Vanuit het Cito hebben de meeste scholen een adviesbrief ontvangen over het afnemen van de CITO LVS (leerlingvolgsysteem) toetsen. Daarin worden twee opties gegeven. De LVS toetsen op de geplande tijd aan het einde van het schooljaar afnemen of de toetsen na de zomervakantie in september afnemen. Voor de september afname wordt een aangepaste normering toegepast omdat de afname dan later valt dan de gebruikelijke periode waarmee met de normgroep vergeleken wordt.

Beide toetsmomenten hebben voor- en nadelen. Door in juni te toetsen kun je nu al zien waar de kinderen staan, na deze weken van thuiswerken en de afgelopen weken van gedeeltelijk naar school. In september hebben de kinderen weer 6 weken zomervakantie gehad waarna soms ook een ‘dip’ in de ontwikkeling komt. Dit maakt dat veel scholen toch de toetsen in juni afnemen.

Naar mijn idee moeten we toetsen gebruiken waar het voor bedoeld is; het niveau en de beginsituatie onafhankelijk toetsen. Laten we ons niet focussen op eindscores, maar focussen op de ontwikkeling van een kind! Welke persoonlijke groei is er in de toets zichtbaar? Zodat je voordat het nieuwe schooljaar start weet waar de kinderen staan.

Maak je dus niet te druk over een leerachterstand. Kinderen zijn flexibel! Geef ze de tijd om dingen weer op te pakken. Daarnaast hebben ze een hele bijzondere leerzame levenservaring meegemaakt in deze Coronatijd, eentje die de geschiedenisboeken in gaat.

Dit blog is geschreven door Shelby Vos-van Andel, leerkracht basisonderwijs en Intern begeleider van groep 5-8.

Geraadpleegde bronnen:
De Ronde-Davidse, N. (2020) www.driestar-educatief.nl/advies-en-begeleiding/actueel/blogs/kansen-in-coronatijd-van-onderwijsachterstanden-na
Onderwijsraad (2020), Geraadpleegd op 27-05-2020, file:///C:/Users/Vos/Downloads/Advies+Ondervangen+gevolgen+Coronacrisis+voor+het+onderwijs%20(2).pdf
Boonstra, C., (2020) Geraadpleegd op 27-05-2020, https://operation.education/corona-onderwijs-drama-of-kans-leerachterstand/