Wat als de school dyslexie bij je kind vermoedt?

Vroeger moest je als ouder zelf de kosten voor een dyslexieonderzoek betalen. Sinds 2015 is de gemeente verantwoordelijk voor de dyslexiezorg. Maar om in aanmerking te komen moet er aan een heel aantal eisen en voldoende dossieropbouw zijn voldaan. Dit wordt door ouders vaak ervaren als een lang en intensief proces. Wat is dyslexie precies? Hoe wordt het vastgesteld en wat kun je in de tussentijd doen? Je leest het hieronder!

Alleen kinderen met vermoedens van Ernstige Enkelvoudige Dyslexie (EED) komen in aanmerking voor vergoede dyslexiezorg. Met ‘Ernstig’ wordt een grote en hardnekkige achterstand op lezen en/of spelling bedoeld. Kinderen met een ‘gewone’ leesachterstand of spellingprobleem gaan vaak wél in hun resultaten vooruit na een periode van intensief oefenen. Als er sprake is van EED is dit meestal niet het geval. De achterstand is dan zeer hardnekkig. Ondanks veel extra oefening gaat je kind niet beter of sneller lezen. ‘Enkelvoudig’ betekent dat het kind – naast dyslexie – geen andere taal- of leerstoornissen of een GGZ-stoornis heeft.

Om gemeentes hierin te ondersteunen zijn er dyslexieteams aangesteld die de functie van ‘poortwachter van de zorg’ uitvoeren. Daarbij checkt een team van dyslexiespecialisten en pedagogen of het leerlingdossier van school aangeleverd is volgens de richtlijnen van het Masterplan Dyslexie. De procedure kan per regio verschillen en is op te vragen bij je gemeente.

Om in aanmerking te komen voor een vergoed onderzoek moet de school de hardnekkigheid aantonen. Hierbij moet in toetsscores en handelingsplannen zichtbaar zijn dat je kind ondanks zeer intensieve leeshulp onvoldoende vooruitgang heeft geboekt tussen 3 vaste toetsmomenten. Als je kind twee keer een onvoldoende (E-V) score op de Cito DMT (drie-minuut-test om woordjes te lezen) heeft behaald, kan de school intensieve leesbegeleiding inzetten. Deze intensieve hulp moet meestal minimaal twee keer 10 tot 12 weken ingezet zijn. Hierdoor ben je soms zo een half schooljaar verder tussen signalering en diagnose. Vaak verloopt het proces als volgt:

Je kind behaalt de eerste onvoldoende E-V score op de leestoets (bijv. de DMT) en de leerkracht gaat extra oefenen in de klas. Je kind krijgt extra leestijd, extra instructie en inoefening.

Indien je kind voor de tweede keer een E-V score behaald op de DMT is dit vaak het moment waarop scholen de extra intensieve leesondersteuning gaan inzetten. Dit is minimaal 60 minuten per week intensief leesonderwijs door een leesspecialist in een klein groepje van maximaal 3 leerlingen (vaak buiten de klas). Daarbij wordt er meestal met methodes zoals Connect lezen, Ralfi lezen of ‘herhaald lezen’ intensief geoefend. Deze hulp moet vastgelegd worden in handelingsplannen waarin tussentijds en aan het einde geëvalueerd wordt welke vooruitgang kinderen maken, welke fouten ze maken en welke oefenmethodes zijn ingezet.

Als er na twee keer 10 tot 12 weken intensieve leesbegeleiding op de DMT-toets in groep 4 of groep 5 wederom een E-V score wordt behaald, dan kan het dossier ingebracht worden. Het externe dyslexieteam bekijkt het dossier en geeft een goedkeuring af als het dossier aan de eisen voor een vermoeden van EED voldoet. Door de lange tijd van intensief oefenen duurt het soms zelfs tot groep 5 of 6 voor er een officiële diagnose is. Het proces kan langer duren als je kind pas vanaf groep 4 uitvalt op de toetsen, want er dienen wel eerst drie opeenvolgende onvoldoende scores behaald te zijn. In mijn blog over een dyslexieonderzoek via de gemeente lees je alles over de vergoedingsprocedure.

Heeft er iemand in jullie familie dyslexie of een opa of oma die ook leesproblemen heeft gehad (ondanks dat er wellicht vroeger geen officiële diagnose is gesteld)? Dan is het altijd goed om dit kenbaar te maken op school. In de meeste gevallen zal de IB-er hier ook naar vragen. Dit is namelijk ook één van de criteria die het dyslexieteam meeneemt in de beoordeling. En dit kan soms ook helpend zijn als er nét geen E-score maar een lage D-score is behaald.

De leerkracht brengt je op de hoogte als je kind gaat deelnemen aan de intensieve leesbegeleiding. Overleg met de leerkracht of je ook thuis teksten kunt herhalen of iets extra kunt oefenen. Sommige oefenprogramma’s van school hebben ook een koppeling voor thuis. Toch kan het voor jou als ouder voelen dat deze procedure erg lang duurt.

Als ouder ben jij de expert van je kind en wellicht heb je al heel lang een sterk gevoel dat jouw kind dyslexie heeft. Misschien heb je zelf ook dyslexie en herken je veel van de leesproblemen van je kind. Dan kan dit hele proces erg langzaam voelen. Toch is het niet voor niets dat er eerst intensief geoefend dient te worden. Dyslexie is pas zorgvuldig vast te stellen als kinderen eerst de fases van het ‘leren lezen’ doorlopen (en dat leren ze in groep 3 en 4). Bovendien werden er jaren geleden heel wat ‘verkeerde’ dyslexieverklaringen afgegeven, waardoor er nu een veel strengere controle op is.

Je kind heeft inmiddels al meerdere jaren moeite met lezen en zal dit zelf ook steeds meer gaan beseffen. Veel kinderen bouwen hierdoor steeds meer afkeer tegen het lezen op. Ga dus vooral investeren in plezier in het lezen. Liever dagelijks een Donald Duck met veel plezier lezen, dan met veel strijd een boek dat je kind niet aanspreekt. Lees ook mijn blog met leuke tips voor meer leesplezier!

Het is ook mogelijk om – in overleg met de leerkracht – lange teksten thuis voor te bereiden. Lees bijvoorbeeld teksten voor begrijpend lezen of taal alvast thuis samen hardop. Dit noem je pre-teachen. Hierdoor is de tekst al bekend bij je kind. Als in de klas het leestempo een beetje te hoog ligt, kan het helpen om de tekst al een beetje te kennen. Dit kan tijdens de les ook zorgen voor meer zelfvertrouwen voor je kind (hé dit verhaaltje ken ik al!). Daarnaast is het sowieso goed om een tekst herhaald te lezen om het begrip, maar ook de leestechniek te verbeteren.

Om de periode tussen de eerste signalen en een mogelijke behandeltraject te overbruggen, zou je ook kunnen denken aan een digitaal oefenplatform, waarbij je kind op een leuke manier kan oefenen met spellen en lezen. Squla heeft TaalExtra ontwikkeld, een wetenschappelijk bewezen en leuke methode die kinderen helpt makkelijker en met meer zelfvertrouwen te leren lezen en spellen. TaalExtra is ontwikkeld door de game-ontwikkelaars van Squla en de orthopedagogen van RID en ZIEN in de Klas. Hierdoor is de methode niet alleen gebaseerd op de gespecialiseerde kennis uit de dyslexiepraktijken, maar vooral ook leuk door de quizzen en games van Squla.

Als je kind een dyslexieverklaring heeft, mogen er aanpassingen gedaan worden bij toetsen. Bijvoorbeeld een voorgelezen of digitale toetsversie voor de Cito rekenen. Natuurlijk is het fijn voor kinderen als ze ‘ontlast’ worden bij het lezen van grote teksten, maar vergeet niet dat er ook mét dyslexie gelezen moet worden en dat in het basisonderwijs sowieso al niet met tijdsdruk gewerkt wordt. Aanpassingen bij LVS-toetsen worden pas gedaan na de dyslexieverklaring. Tot die tijd kun je wel met de leerkracht overleggen of sommige lange teksten in de gewone lessen voorgelezen kunnen worden of dat methode toetsen met veel tekst mondeling gemaakt kunnen worden. Zo kun je al wel kleine aanpassingen maken die prettig zijn voor je kind.

TIP: Luisterboeken of zelf voorlezen is erg leuk om het leesplezier te stimuleren en je kind te laten ervaren dat boeken ook ‘leuk’ kunnen zijn. Zo kan je kind genieten van het verhaal en wordt de fantasie geprikkeld zonder zich te moeten focussen op het technische aspect lezen.

Krijgt je kind momenteel de intensieve leesbegeleiding op school? Leg dan thuis de nadruk niet te hard op het lezen. Je kind heeft al intensief geoefend onder schooltijd en na schooltijd mag er dan ook ruimte zijn voor ontspanning en lekker spelen. Mocht er na de intensieve leesbegeleiding een E-score komen zal je kind daarna waarschijnlijk starten met een dyslexiebehandeling, wat ook weer veel energie vraagt. Kortom blijf waakzaam voor overvraging en focus op plezier, dan zijn die twee keer 10 tot 12 weken zo voorbij.

Dit blog is geschreven door Shelby Vos-van Andel, leerkracht en intern begeleider groep 5-8 in het basisonderwijs. Als intern begeleider is ze verantwoordelijk voor het opstellen van dyslexiedossiers voor de aanvraag van EED dyslexieonderzoeken.